امام خمینی (ره) مفسر واقعی قرآن را شارح مقصود آیات می‌دانست
گروه بین‌الملل: امام خمینی(ره) معتقد بودند که مفسر واقعی قرآن کسی است که شارح مقصود آیات باشد نه شارح شأن نزول و ایشان بیان مقاصد آیات را از مهمترین وظایف مفسران می‌دانستند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، «علی رمضان الاوسی»، استاد دانشگاه جهانی علوم اسلامی لندن و قرآن‌پژوه عراقی مقیم انگلیس، در مقاله‌ای با عنوان «القرآن الکریم بین مقاصده و صوارف تفسیره عند الامام الخمینی (ره)»(قرآن کریم میان مقاصد و ابزارهای تفسیر نزد امام خمینی(ره)) که نسخه‌ای از آن را در اختیار خبرگزاری ایکنا قرار داد، به این مطلب اشاره کرده است.
وی در این مقاله، ابتدا مقدمه‌ای درباره شیوه‌های مختلف تفسیر قرآن کریم و ابزارها و اسلوب‌هایی که علمای تفسیر از آن بهره می‌برند ذکر کرده و می‌نویسد: تفسیر قرآن دارای گرایش‌های مختلف اعم از لغوی، عرفانی، کلامی، تاریخی، اصلاحی و اجتماعی است.
این مقاله در چهار مبحث «روش‌شناسی تفسیر قرآن کریم»، «مهمترین اهداف و مقاصد مورد نظر قرآن»، «روش تعامل امام خمینی (ره) با نص قرآن» و «تفکر و تدبر به‌عنوان کلید روش هدف‌شناسی امام خمینی (ره) در تفسیر قرآن» می‌پردازد.
علی رمضان الاوسی در مبحث سوم این مقاله که به موضوع «تعامل امام خمینی (ره) با قرآن» اختصاص دارد، می‌نویسد: از نظر امام خمینی (ره) عظمت هر سخنی ناشی از عظمت سخنگو یا نویسنده، خواسته‌ها و اهداف، نتایج و دستاوردها، مخاطب یا حافظ و یا تشریح‌کننده آن است، ولی عظمت قرآن ناشی از عظمت و بزرگی گوینده آن که همان پروردگار عظیم است که همه صفات عظمت را در ملک و ملکوت خویش داراست.
مهجوریت‌زدایی از قرآن از نظر امام (ره)
علی رمضان الأوسی این سؤال را مطرح می‌کند: آیا اگر عمر خود را صرف تجوید و ابداع‌های لغوی قرآن کنیم، خواهیم توانست آن را از مهجوریت خارج سازیم؟ آیا اگر قرائات چندگانه قرآن را یاد گرفته و قرآن را با همه آنها بخوانیم آیا از مهجوریت خارج می‌شود؟
وی در پاسخ به این سؤال‌ها می‌نویسد: خیر، به هیچ وجه؛ زیرا هیچ یک از این مسائل مورد نظر قرآن و خداوندی که آن را نازل کرده است نیستند؛ زیرا قرآن ریسمانی است که خالق را به مخلوق وصل می‌کند و لازم است که این ارتباط شکل بگیرد.
وی درباره نظر امام خمینی (ره) درباره مهجوریت‌زدایی از قرآن کریم می‌نویسد: از نظر امام(ره)، مهجوریت‌زدایی از قرآن دارای سلسله مراتبی است؛ نخست اینکه قرآن را به زیبایی صحافی کنیم و پس از هر استخاره و یا قرائت آن را ببوسیم و بر پیشانی نهیم، این مرتبه‌ای از مهجور ساختن قرآن است.
موانع فهم قرآن از نظر امام خمینی (ره)
این قرآن‌پژوه عراقی مقیم انگلیس در ادامه به موانع فهم قرآن کریم از نظر امام خمینی (ره) اشاره و می‌نویسد: امام (ره) در کتاب «معراج السالکین و صلاة العارفین» به برخی از این عوامل چنین اشاره می‌کند؛ نخست: «مانع خودبینی»: به عنوان مثال اهل تجوید بر این بخش تمرکز می‌کنند و دیگر علوم را کنار می‌گذارند و اهل تفسیر به تفسیر توجه می‌کنند و دیگر علوم قرآنی را کنار می‌گذارند و غیره.
مانع دوم که مانع از فهم قرآن کریم می‌شود از نظر امام خمینی (ره) «افکار فاسد و روش‌های باطل» است؛ به عنوان مثال اگر تفکری را از پدر، مادر یا برخی منبری‌های جاهل بشنویم و به آن اعتقاد پیدا کنیم به مانعی بین ما و قرآن تبدیل خواهد شد.
مانع سوم از نظر امام خمینی (ره) اعتقاد به این مسئله است که «کسی جز مفسران و علما حق استفاده از قرآن را ندارد»؛ در توضیح این مورد امام خمینی (ره) بین تفسیر به رأی و تدبر و تفکر در قرآن کریم تفکیک قائل می‌شود.
بر اساس مقاله علی رمضان الأوسی از دیگر موانع فهم قرآن کریم از نظر امام خمینی(ره)، گناه و حب دنیا است.
آداب قرائت قرآن از نظر امام خمینی (ره)
وی در ادامه به آداب قرائت قرآن کریم از نظر امام خمینی (ره) اشاره کرده و می‌نویسد: این آداب را امام (ره) ذیل آداب نماز یادآور می‌شوند، اما می‌توان آنها را به قرائت قرآن تعمیم داد.
الأوسی می‌نویسد: از مهمترین آداب قرائت قرآن از نظر امام (ره) نخست: توجه قاری به تجوید و تلفظ صحیح کلمات است و اگر در آن برای افراد سختی و مشقت است خیری از عبادت نصیبشان نمی‌شود اما مجازات هم نخواهند شد.
دوم: برخی در این زمینه معتقدند که نماز وسیله‌ای برای ذکر است و قرائت نوعی مدح و ثنای حق است و این افراد مسئله ضرورت تدبر در قرآن را نتیجه می‌گیرند.
آداب عبودیت در قرائت قرآن نیز دارای پایه‌هایی است که از میان آنها می‌توان به «التذکیر»، «التحمید»، «التعظیم» و «التقدیس» اشاره کرد.
تدبر در قرآن از منظر امام خمینی (ره)
در مبحث چهارم این مقاله، الأوسی به تبیین مسئله «تدبر در قرآن» می‌پردازد و می‌نویسد: تدبر شیوه‌ای قرآنی برای شناخت خداوند، هستی و جامعه است و از مهمترین روش‌های تفسیری در تبیین آیات و مقصود آنها است.
وی در ادامه به نظر امام خمینی (ره) در این باب اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: محور بحث امام(ره) در زمینه تفسیر بیان مقاصد نزول قرآن است و ایشان معتقد بودند که تفسیر باید منظور و مقصود نازل‌کننده سخن را شرح دهد.
به گفته الأوسی، به نظر امام خمینی (ره) مفسر واقعی باید بتواند مقصود از نزول و نه شأن نزول را برای ما توضیح دهد و ایشان بیان مقاصد آیات را از مهمترین و سنگین‌ترین وظایف مفسران قرآن می‌دانستند.
