امام(ره) مفسر معانی پیچیده‌ای از آیات قرآن بود/ بابی که امام برای تفسیر گشود
گروه اندیشه: محمدعلی خسروی معتقد است امام در معنای رایج مفسر قرآن نبود، اما اگر تفسیر را به معنای تبیین حقایق قرآن بدانیم، امام یک مفسر و مبین بزرگ قرآن بود و نوآوری‌هایی که ایشان در حل معنای پیچیده برخی آیات کرد، در سایر تفاسیر نمی‌بینیم.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی خسروی، مشاور پژوهشی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) و دبیرهمایش قرآن و امام خمینی(ره) در گفت‌وگو با خبرگزاری بین المللی قرآن (ایکنا) در خصوص روند همایش، گفت: همایش قرآن و امام خمینی(ره) به ابتکار و پیشنهاد معاونت قرآن وعترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکیل شده‌است. البته نهادهای دیگر چون موسسه تنظیم و نشر آثار امام، آموزش و پرورش، دانشگاه آزاد اسلامی و وزارت علوم در این مسیر معاونت قرآن و عترت را همراهی می‌کنند.
عضو مجمع روحانیون مبارز درباره اهداف برگزاری همایش گفت: علتی که ما را به این فکر انداخت که باید چنین همایشی را برگزار کنیم، این بود که احساس کردیم در جامعه نسبت به ابعاد علمی حضرت امام خصوصا بعد تربیتی، هدایتی و قرآنی ایشان غافل شده‌ایم. حضرت امام خمینی در زندگی پربرکت خود مراحل مختلفی را سپری کردند. ایشان در دهه 30 و 40 زندگی‌شان به‌عنوان یک فیلسوف و عارف بزرگ شناخته‌شدند. در آن زمان اگر کسانی می‌خواستند به اسلام و قرآن هجمه‌های وارد کنند تنها شخصیتی که از نظر علمی می‌توانستند به آنها پاسخ بدهد «حاج آقا روح الله» بود. در همین دوره امام کتاب «کشف‌الاسرار» را با استناد به متن قرآن تالیف کردند.
وی در ادامه افزود: بعد از آن امام به عنوان یک فقیه مطرح می‌شوند و در دهه آخر عمر مبارک‌شان به عنوان رهبر سیاسی مطرح می‌شود. ولی متاسفانه ما فقط همان دهه آخر عمر ایشان را دیدیم و به پیش‌زمینه‌ها و پشتوانه‌هایی که امام از آنها بهره گرفته‌اند، غفلت کرده‌ایم. این همایش برای بازشناسی ابعاد اندیشه‌ای امام در زمینه معارف قرآنی برگزار می‌شود. لذا می‌توان گفت بیشتر یک همایش علمی است تا یک همایش تبلیغاتی.
تنظیم محورهای همایش در 6عنوان کلی
دبیر همایش اظهار کرد: همان‌گونه که از فراخوان همایش هویداست، ما 6 موضوع همایش را به فراخوان گذاشتیم و خوشبختانه تا امروز استقبال خوبی از همایش شده‌است. البته بعضی از رسانه‌هایی که انتظار داشتیم بیشتر به این همایش بپردازند نپرداختند. ولی در عین حال رسانه‌های مکتوب و خبرگزاری‌ها از جمله ایکنا و پژوهشکده امام و انقلاب فعالیت خوبی انجام دادند، به طوری که در این مدت بیش از 600 مقاله دریافت کرده‌ایم.
خسروی در خصوص عناوین همایش گفت: عناوینی که ما به فراخوان گذاشتیم، نظرات علمی امام خمینی درباره قرآن است مانند نزول قرآن که نزول قرآن به شکلی بوده‌است آیا به اصطلاح با قدرتی که خدواند به پیامبر داده بوده فرشته را نازل می‌کردند یا زمینه در پیامبر بوده‌است و به خاطر این زمینه فرشته نزد پیامبر ظاهر می‌شد؟ اینکه در زمینه اعجاز قرآن چه چیز قرآن معجزه است تنها جنبه‌های لفظی و ادبیات قرآن اعجازاست یا معارف والاتری داشته‌است که آنها معجزه هستند، مورد بررسی قرار می‌گیرد. گاهی وهابیت به شیعه خرده می‌گرفتند که شما تحریف در قرآن کرده‌اید. امام به شدت این موضوع را مورد نقد قرار می‌دادند و می‌گفتند یک کلمه در شیعه تحریف نشده است امام مسامحه در این زمینه نداشتند و معتقد بودند سهل انگاری، حقایق قرآن را مخدوش می‌کند.
مشاور موسسه تنظیم ونشر آثار امام گفت: بحث دیگر که به فراخوان گذاشتیم بحث آرای فقهی حضرت امام است. فقهای ما بیشتر به روایات تمسک می‌کنند یکی از نوآوریهای امام این بود که امام در فتواهای خود به قرآن زیاد استناد می‌کردند. ایشان برای استنباط احکام به آیات الاحکام استناد می‌کردند. موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی آیات الحکامی که امام با استناد به آنها حکم حکومتی می‌دادند را جمع‌آوری و غالب چند نسخه در اختیار قرآن‌پژوهان قرار داده‌است.
بابی که حضرت امام خمینی(ره) برای تفسیر قرآن گشود
وی اظهار داشت: امام با تشکیل حکومت اسلامی بخش‌های سیاسی واجتماعی قرآن را به جامعه برگرداندند. ایشان از یک آیه کوتاه قرآن مباحث سیاسی و اجتماعی زیادی استخراج می‌کردند. امام از برادر بودن مسلمانان نتیجه گرفتند که باید متحد باشند و دست استکبار را از کشور دور کند. امام این بحث اخلاقی که مسلمانان باهم برادر هستند را به یک بحث سیاسی گسترده‌ای تبدیل کردند که اگر به آن عمل شود مسلمانان می‌توانند یک حکومت گسترده و محکم در دنیا تشکیل بدهند.
وی افزود: در کتاب‌های دیگر، امام راجع به حجاب‌های معرفت قرآن مباحث شیرینی مطرح کردند. زمانی‌که تفسیر به رای جایز نیست نباید مردم را از برداشت‌های قرآنی محروم کرد. درصورتی که به تعبیر امام این برداشت‌های ایمانی و اخلاقی از قرآن تفسیر به رای باشد. امام بابی را گشودند که دانشمندان و علما نترسند. البته علامه طباطبایی در «المیزان» همین کار را کردند وموفق بودند.
دبیر همایش گفت: برای این همایش دو کمیته تشکیل دادیم؛ یک کمیته علمی به ریاست عباسعلی روحانی، رئیس پژوهشکده امام و انقلاب و کمیته اجرایی با مسئولیت آقای اصغریان و هر یک از این کمیته‌ها اعضای کمیته خود را انتخاب کردند و با مشورت دوستان در کمیته علمی، شخصیت‌های برجسته علمی در حوزه و دانشگاه به عنوان عضو کمیته 10 نفری برگزیده شدند. یکی از آنها مرحوم صادق آینه‌وند بود. این اعضا طی چندین جلسه کاری به اولویت بندی مباحث پرداختند و از بین ده‌ها عنوان به 6 عنوان کلی رسیدند که هر کدام زیرمجموعه‌های دارد. این عناوین تقریبا جامع همه مباحثی است که مورد نظر برگزار کنندگان همایش است و جنبه‌های نظری و عملی که امام از قرآن برای هدایت جامعه، اخلاق و سیاست بهره‌برداری می‌کردند را دربرمی‌گیرد.
وی در خصوص مقالات دریافت شده گفت: البته در عناوین اخلاقی و تربیتی مقالات بسیاری دریافت کرده‌ایم، ولی در بعد عناوین علمی مانند نزول قرآن و اعجاز، مقالات کمتری بدست ما رسیده‌است. چون موضوع بسیار پیچیده است اما خوشبختانه مقالات خوبی دریافت کردیم و این مقالاتی توسط ارزیابها 60 مقاله انتخاب شده‌است و در این بین 30 مقاله انتخاب شده‌است تا در همایش به عنوان مجموعه مقالات ارائه شود. همزمان این مقالات به زبان‌های عربی وانگلیسی ترجمه می‌شوند. علاوه براین 20 عنوان مقاله به متخصصان فن سفارش داده‌ایم که مقاله بنویسند و فکر می‌کنم از نظر ارائه مقالات سطح همایش بالا باشد.
خسروی افزود: کسانی که کارهای بزرگی را انجام داده‌اند. یک شبه به این مقام نرسیده‌اند. مردم آرزو دارند راه صدساله را یک شبه بروند اما نظام خلقت این اجازه را به آنها نمی‌دهد. امام شخصیت قرآنی داشتند وجود، اندیشه، افکار و روش آنها برگرفته از قرآن کریم بود. امام در اثر سالها انس با قرآن به اینجا رسیدند. یکی از اهداف موسسه این است که این جنبه‌های را به جوانانی که می‌خواهند در سن جوانی و نوجوانی با قرآن انس بگیرند امام را الگوی خود قرار بدهند.
وی در ادامه گفت: امام در مسائل کشور بسیار حساس بودند ایشان در ماه مبارک رمضان همه ملاقات‌های خود را کنسل می‌کردند و هر سه روز یکبار قرآن را ختم می‌کردند. یکی از اهداف ما در این همایش اهداف تربیتی است یعنی مباحث علمی که مطرح می‌شوند باید نتایج علمی و تربیتی داشته باشد. در غیر این صورت صرف مباحث خشک علمی مشکلی را از جامعه حل نمی‌کند.
قرآن نقطه اتصال معنویت به مادیت
خسروی اظهار داشت: در بخش بین المللی با همکاری سازمان فرهنگ و ارتباطات، مجمع اهل بیت، جامعه المصطفی فراخوان همایش به زبان‌های دیگر ترجمه شد. اما ما تنها به این اکتفا نکردیم و با بسیاری از شخصیت‌های علمی در کشورهای هند، پاکستان، عرب زبان ، اروپایی و خاورمیانه تماس گرفتیم. بخش بین‌المللی فعال عمل کرده‌است. مقالاتی به دست ما رسیده‌است امیدوار هستیم تا 20 روز آینده مقالات بیشتری دریافت کنیم. این اقدامات همه در راستای برگزاری همایشی است که شان قرآن و نام امام را حفظ کند. البته ما امسال این همایش را پایه قرار می‌دهیم به امید خدا همین عنوان همایش را در سال‌های بعد برگزار می‌کنیم. چرا که این موضوع بحث سیاسی نیست که کهنه شود بحث قرآن است قرآن جاودانه است و همیشه معجزه است و معجزه بودن قرآن به زنده بودنش است و همواره درحال نوآوری است و به فضل خداوند این باب بسته نخواهد شد و در سالها آینده هم این همایش برگزار می‌کنیم.
خسروی افزود: نگاه حضرت امام خمینی به قرآن نگاه ویژه‌ای بود. ایشان قرآن را نقطه اتصال معنویت به مادیت می‌دانستند. این سخن زیبایی است قرآن نقطه جمع مسلمین بلکه کل بشریت است یعنی امام راهکار نجات جامعه را در قرآن می‌دیدند. اگر اخلاق جامعه بخواهد تغییر کند راهی به جز قرآن نیست و با قرائت قرآن و چاپ آن و تشکیل انجمنه‌ای قرآنی مشکل حل نمی‌شود.
دبیر همایش قرآن و امام خمینی در آخر اظهار داشت: نجات جامعه اسلامی با قرآن امکان‌پذیر است. امام مفسر بزرگ قرآن بود اگر مطرح شود آیا امام آثار قرآنی هم دارد پاسخ مثبت است. استفاده‌های مختلفی که حضرت امام از قرآن کرده‌اند پراکنده بود. موسسه تنظیم و نشر آثار امام ا قدام به جمع‌آوری استنادات قرآنی امام کردند. «سید محمدعلی ایازی» با هدایت «آیت الله معرفت» که از استوانه‌های تفسیر قرآن بودند نجموعه‌ای 5جلدی با عنوان تفسیر قرآن امام ارائه کردند که گامی مهم در جهت شناخت اندیشه‌های امام و بحث قرآنی است که توصیه می‌کنم کسانی که می‌خواهند بعد قرآنی را بهتر بشناسند به کتاب مراجعه کنند. امام در« آداب الصلاه» مباحث قرآنی زیادی را مطرح کردند؛ البته لازم به یادآوری است تفسیر شغل حرفه‌ای امام نبود، امام مفسر قرآن نبودند اما اگر تفسیر را به معنای تبیین حقایق قرآن بدانیم امام یک مفسر و مبین بزرگ قرآن بودند و نوآوریهای که در حل معنای پیچیده برخی آیات کردند در سایر تفاسیر نمی‌بینیم.
