بی‌رغبتی بخش خصوصی به مولدسازی

مولدسازی اموال دولتی موضوعی است که در دولت سیزدهم به صورت جد پیگیری می‌شود و موافقان و مخالفانی را دارد. موافقان، این شیوه را بهترین روش برای تأمین مالی و چابک‌سازی دولت می‌دانند اما مخالفان آن را ادامه‌دهنده رویه اشتباه خصوصی‌سازی در گذشته ارزیابی می‌کنند.

آلبرت بغزیان، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با ایکنا، درباره مولدسازی اموال دولت، گفت: مولدسازی دارایی‌ها یعنی تعیین‌تکلیف کردن یک سری دارایی‌های راکد دولتی، ولی در ایران مولدسازی معنای متفاوتی به خود گرفته است. در اصل در ایران مولدسازی به معنای خصوصی‌سازی تفسیر می‌شود که در تجربه آن را داریم و برخی دولت‌ها از آن دفاع می‌کنند و برخی دیگر منقتد آن هستند.

تفاوت خصوصی‌سازی و مولدسازی

وی افزود: مولدسازی باید به استفاده بهتر از دارایی‌ها منجر شود و کاملاً با خصوصی‌سازی متقاوت است. دولت ابزارهای بسیاری برای کارآمد کردن و فعال‌سازی اموالش در اختیار دارد ولی متأسفانه از این ابزارها بهره نمی‌برد، درصورتی‌که بخش خصوصی برای حداکثر بهره‌وری از دارایی‌هایش بهترین مشاوران را بکار می‌گیرند و دولت هم می‌تواند از مشاوران خوب و زبده بهره ببرد نه اینکه واگذاری دارایی‌ها را دنبال کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: متأسفانه نخواسته‌ایم اموال راکد دولتی را فعال کنیم! این را یا مدیران نخواسته‌اند یا اینکه منافعی در کار بوده و اجازه این کار را نداده‌اند.

بغزیان تاکید کرد: دولت پیش از اینکه به واگذاری یا خصوصی‌سازی مبادرت ورزد ابتدا باید تلاش کند از طرقی مانند ادغام شرکت‌ها و شعب، سرمایه‌گذاری محدود برروی برخی اراضی، واگذاری محدود معادن و غیره عمل کند و اگر در نهایت این مسیرها جواب نداد سپس به سمت خصوصی‌سازی روی بیاورد. درواقع مولدسازی همین مواردی است که اشاره شده نه اینکه مستقیم به بخش خصوصی واگذار شوند.

بیشتر بخوانید:

وی ادامه داد: دولت پیش از اینکه دست به مولدسازی دارایی‌ها بزند، باید ابتدا شفاف کند قرار است چه اموالی مولد شوند، آیا قرار است اموال راکد مولد شوند یا اموال فعال و سودساز. در واقع هنوز مشخص نیست چه اموالی در شرف مولدسازی هستند و همین مسئله می‌تواند به رانت و رخ دادن تجربه تلخ خصوصی‌سازی در سال‌های پیش منجر شود.

هراس بخش خصوصی

پژوهشگر اقتصادی با بیان اینکه بخش خصوصی رغبتی به مشارکت در مولدسازی اموال دولت و عهده‌دار شدن مسئولیت هدایت اداره این اموال را ندارد، گفت: در دنیا بخش خصوصی معمولاً ثروتمند و اموال بسیار زیادی دارد و در هر پروژه‌ای که سودآور باشد مشارکت می‌کند و تمام اقداماتش هم شفاف است اما در ایران به دلیل رویکرد ضدسرمایه‌داری که وجود دارد، بخش خصوصی از اینکه سرمایه‌هایش را آشکار سازد، می‌هراسد و از این بیم دارد مبادا هدایت اموال دولت را در اختیار بگیرد و بعدها برای او دردسرساز شود و لذا ترجیح می‌دهد اموالش را به هر چه می‌تواند تبدیل کند به غیر از کارخانه و مشارکت در پروژه‌های دولتی. بخش خصوصی علاقه‌ای دارد خود را با تولید و مقوله تولید درگیر سازد.

بغزیان افزود: وقتی بخش خصوصی واقعی از بیم برچسب‌ نخوردن و دردسرهای تولید وارد تولید نمی‌شود، بانک‌ها میدان‌دار می‌شوند و به بنگاه‌داری روی می‌آورند. درواقع تا زمانی که رویکردهای منفی نسبت به سرمایه‌داری و سرمایه‌دار تعدیل نشود و تغییر نکند، مولدسازی و واگذاری‌ها نتیجه‌بخش نخواهد بود و فقط فساد و رانت از دل این شیوه به وجود می‌آید.

وی پشنهاد کرد: در ماجرای مولدسازی، بخش خصوصی به دلیل شرایطی که دارد نمی‌تواند خیری به دولت برساند و لذا پیشنهاد من این است در قضیه مولدسازی املاک و دارایی‌ها، از ظرفیت نظام بانکی استفاده شود، البته باید مراقب بود تا مولدسازی به سرنوشت تسهیلات تکلیفی برای بانک‎‌ها دچار نشود و بانک‌ها را مجبور نکنیم به عرصه مولدسازی ورود پیدا کنند بلکه اجاره دهیم براساس حساب سود و زیان و عایدی که برایشان در پی دارد به عرصه مولدسازی ورود کنند و دولت مابقی املاک و دارایی‌های خرد را به بخش خصوصی واگذار کند.

دلیل اصلی مولدسازی

بغزیان با بیان اینکه دلیل عمده و اصلی مولدسازی در دولت سیزدهم تنها تأمین منابع مالی است، ادامه داد: بارها مشاهده شده دولت برای تأمین هزینه‌های جاری کشور دست به کاهش بودجه عمرانی زده و در نهایت بخش عمرانی با کسری بودجه مواجه می‌شود و دولت برای اینکه بودجه عمرانی را تأمین کند از دو شیوه فروش اموال و جابجایی ردیف‌ها عمل می‌کند. کسری بودجه اصلی‌ترین مشکل دولت به حساب می‌آید و کسری بودجه هم ریشه در افزایش تورم دارد و دولت به‌جای اینکه تورم را به صورت ریشه‌ای مهار کند، تدابیر مقطعی و زودگذر را مدنظر قرار می‌دهد.

وی افزود: من معتقدم دولت باید منابع درآمدی‌ خود را تقویت کند و افزایش درآمدها از مسیر تنوع‌بخشی به اقتصاد و رفع تحریم‌ها و تقویت پول ملی می‌گذرد. باید پذیرفت تحریم‌ها درآمدهای دولت را کاهش داده و دور زدن تحریم‌ها هم هزینه‌زاست، چون یا باید تهاتر کنیم یا اینکه پول‌هایمان را بلوکه می‌کنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران به تیم مولدسازی دولت نقدی را وارد کرد و گفت: همین‌ها قبلاً هم حضور داشته‌اند و بهتر بود در تیم مولدسازی از مشاوران دانشگاهی و نمایندگان اصناف و اتحادیه‌ها دعوت به عمل می‌آمد تا مولدسازی به بهترین شکل ممکن انجام شود ولی متأسفانه از این امر مهم غفلت شده و ترس و واهمه‌ای را به وجود آورده که آخر فیلم بد تمام شود. در کشورهای توسعه‌یافته وقتی دولت می‌خواهد اقدامی را انجام دهد چند دانشگاه را مسئول بررسی و تحقیق و پژوهش نسبت به فرجام تصمیمی که اتخاذ شده می‌کند اما آیا در ایران چنین است؟! بهتر است دولت کمی علمی‌تر نسبت به مولدسازی بنگرد و از دستور فاصله بگیرد.

گفت‌وگو از سعید امینی