Allah neden insanları imtihana tabi tutuyor?

IQNA – Allahü Teâlâ imtihanı kendisi için değil, insanlar için yapar.

Allah’ın imtihanının insanın imtihan anlayışından farklı olduğunu bilmek gerekir. İnsani imtihanlar daha fazla bilgi edinmek, şüphe ve cehaleti ortadan kaldırmak içindir, ancak ilahi imtihan aslında “eğitim ve büyüme” dir.

 Kur’an-ı Kerim’in birçok ayeti ilahi imtihanlardan bahseder. Allah imtihan etmeden de, kullarının ne yapacağını elbette bilir; fakat bir kimse, henüz suç işlemeden cezalandırılsa, (Suç işlemeden cezalandırılmam, uygun değildir) demez mi? Suç işleyenle işlemeyenin belli olması, ahirette hiç kimsenin ben haksızlığa uğratıldım dememesi, herhangi bir bahane ileri sürmemesi için, emir ve yasaklar konmuştur. Söz dinleyenle dinlemeyen, suç işleyenle işlemeyen, kendileri de bilsin diye, bazı yasaklar konmuş, bazı ibadetleri yapma mecburiyeti getirilmiştir.

İlahi imtihanla insani imtihan arasında fark olduğunu bilmek önemlidir. İlki eğitim ve büyüme içindir yani insanın gelişmesi ve farklı yönlerde eğitilmesidir. Kur’an’da yirmiden fazla imtihan olayı Allah’a nispet verilir bu Allah’ın genel bir kanunu ve kalıcı bir geleneğidir. İnsanların gizli yeteneklerinin ortaya çıkması için imtihan edilmesi ilahi bir sünnettir.

Ayrıca insan  ilahi imtihanlardan geçerek güçlenir ve mükemmelliğe giden yolda daha sağlam ve kararlı ilerlemesi sağlanır.

Kur’an bu gerçeğe Ali-i İmrân suresi 154. ayetinde şöyle işaret eder: “Sonra o kederin ardından Allah size bir güven, bir grubunuzu kendinden geçiren uyuklama hali verdi; bir grup da kendi canlarının derdine düşmüşler, Allah hakkında haksız yere Cahiliye düşüncelerine kapılarak, “Bu işten bize ne?” diyorlardı. De ki: “İşin tamamı Allah’a aittir.” Sana açmadıklarını içlerinde gizliyorlar: “Bu işte bizim görüşümüz alınsaydı burada öldürülmezdik” diyorlar. De ki: “Evlerinizde dahi olsaydınız, yine de haklarında ölüm yazılmış olanlar ölüp düşecekleri yere geleceklerdi. Bu, Allah’ın içinizde olanı ortaya çıkarması ve kalplerinizdeki şüpheyi gidermesi içindir. Allah kalplerde olanı bilir.”

Hz Ali (as) ilahi imtihan felsefesi konusunda şu anlamlı tanımı verir: Allah kullarını kendilerinden daha iyi bilir, sevap ve cezanın ölçütü olan iyilik ve kötülüklerin onlarda ortaya çıkması için onları imtihan eder.

İnsanın derunî sıfatları amellerinde ortaya çıkmadıkça ödül veya ceza için ölçüt olamaz. Eğer İlahi imtihanlar olmasaydı insanların yetenek ve kabiliyetleri amelleride ortaya çıkmazdı. Bu da İslam mantığındaki ilahi imtihan felsefesidir.

Numune tefsiri, Cilt 1, s. 526’dan alınmıştır.