تقسیم‌بندی مقامات تلاوت به سه دسته اصلی، فرعی و مرکب + فیلم

1. قسمت اول آشنایی و آموزش مقامات تلاوت
2. مقام سه‌گاه؛ نغمه‌ای پرکاربرد در ترتیل‌خوانی
3. نغمه بیات، اُمّ‌النغمات است
4. کاربرد نغمه حجاز در تلاوت آیاتی با موضوع عظمت الهی
5. قصص قرآنی؛ نمونه‌ای از استفاده مقام «راست»
6. کاربرد نغمه صبا در توصیف قیامت و عقاب ظالمان در جهنم
7. نغمه «عجم» قابل استفاده در مناجات‌خوانی و خواندن ادعیه
8. «کُرد»؛ نغمه پُرکاربرد در ترتیل‌ خلیجی
9. «نهاوند» همچون «سه‌گاه»، نغمه‌ای پُرکاربرد در ترتیل قرآن
10. حزن همراه با عظمت؛ ویژگی بارز نغمه «اثرکُرد»
11. نغمه «نوا اَثَر» حد میانی نغمات «نهاوند» و «حجاز» است
12.  کاربرد واژه درجه به جای نُت در تلاوت قرآن
13. آشنایی با مسافت، بُعد و دیوان در درجات تلاوت
14. «قَرار»، «جَواب» و «جوابِ جواب» به چه معناست؟
15. آشنایی با واژگان «ثلاثی»، «جنس»، «عقد» و «مقام» 
16. «مُصَوَّرخوانی» در تلاوت قرآن چیست؟

بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم

 

بحث ما پیرامون اصطلاحات پایه در یادگیری مقام‌ها بود و در این راستا اصطلاحات بسیار مهمی را ارائه کردیم. در ادامه با همین اصطلاحات برای یادگیری مقام‌ها سر و کار داریم و باید این اصطلاحات ملکه ذهن شما شود.

 

در این جلسه با مفهوم دیگری از مقام و انواع مقامات آشنا خواهیم شد.

 

هر مقام سیر یک درجه است که به شکل منظم و مرتب و با فواصل معین تا درجه بعدی هم نام خودش به پیش می‌رود، پس هر مقام هشت درجه و مجموع پرده‌های آن شش پرده است.

 

در بحث مقام‌شناسی باید به این نکته اشاره شود که مقام‌ها به شکل کلی به سه بخش مقام‌های اصلی، فرعی و مرکب تقسیم می‌شوند.

 

برای مقام‌های اصلی تعاریف متعددی است و مثلاً گفته شده آنهایی که کثرت استعمال دارند مقام اصلی هستند و البته برخی نیز گفتند مقام‌هایی که 4 درجه اول یا در برخی 5 درجه مثل «اثرکُرد» یا سه درجه مثل «نوااَثَر» مقام اصلی هستند، اما به شکل کلی مقام‌هایی که جنس اول آنها شخصیت خاص و منحصر به فردی دارد، مقام‌های اصلی تلقی می‌شوند.

 

قسم دوم مقام‌ها، فرعی هستند که این قسم، مقام نیستند، چراکه اشاره شد مقام، تعریفش هشت درجه می‌شود و باید گفت که مقام‌های فرعی یک نغمه هستند؛ به این شکل که هرگاه قاری در تلاوت خود، یکی از درجات مقام را به شکل محوری استفاده کند، آن درجه‌ای که در آن قطعه بیشتر استفاده شده و تکیه و محور اجرا در آن قطعه نُت یا درجه بوده که به آن نُت شاهد گفته می‌شود، مقام فرعی را شکل می‌دهد که در واقع نغمه فرعی است و ما به آن با مسامحه مقام فرعی می‌گوییم. پس مقام‌های فرعی، مقام به معنای هشت درجه نبوده بلکه پُر‌رنگ شدن یکی از درجه‌های یک مقام  را شامل می‌شوند.

 

قسم سوم هم مقام‌های مرکب هستند، ترکیب جنس‌های اصلی بوده یا متشکل از جنس‌های مقام‌های اصلی هستند به نحوی که وقتی جاهای اینها با یکدیگر در جنس دوم تغییر کند، مقام‌های مرکب شکل می‌گیرند.

 

در ادامه سلسله‌‌جلسات «آموزش تنغیم» به بیان مقام‌های اصلی پرداخته و در فرصت‌های آتی به مقام‌های فرعی و مرکب ورود خواهیم داشت.