اشارات علمی آیه 18 سوره نمل درباره تکلم مورچه سلیمان

به گزارش ایکنا، پژوهشکده‌ مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن دانشگاه شهید بهشتی با همکاری مرکز سما، سومین نشست از پنجمین سلسله نشست‌های دانش آموزی «نکته‌های علمی در قرآن» را به صورت مجازی و آنلاین برگزار کرد.

در این نشست که روز شنبه 21 بهمن ماه برگزرا شد محمدرضا بشارتی؛ پژوهشگر پژوهشکده مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن به بررسی موضوع «صحبت کردن مورچگان در سوره نمل» پرداخته است.

بشارتی در ابتدا به این موضوع اشاره کرد که تا 40 سال پیش، بشر تصور می‌کرد که مورچگان توانایی سخن گفتن ندارند. اما در حال حاضر، دانشمندان کشف کرده‌اند که مورچگان می‌توانند صداهایی هدفمند تولید کنند و از طریق آنها با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.

وی در ادامه‌ سخنان خود به این موضوع اشاره کرد که قرآن کریم یک واقعیت تاریخی حقیقی و ادعای مهمی را در آیه‌ 18 سوره نمل بیان کرده است. خداوند در این آیه می‌فرماید: «حَتَّى إِذَا أَتَوْا عَلَى وَادِ النَّمْلِ قَالَتْ نَمْلَةٌ يَا أَيُّهَا النَّمْلُ ادْخُلُوا مَسَاكِنَكُمْ لَا يَحْطِمَنَّكُمْ سُلَيْمَانُ وَجُنُودُهُ وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ؛ وقتی سلیمان با لشکریانش وارد سرزمین مورچگان شدند، مورچه‌ای گفت: ای جماعت مورچگان، وارد محل‌های استراحت‌تان بشوید، نکند سلیمان و لشکریانش شما را در هم کوبد». این آیه اشاره‌ مستقیم به صحبت کردن مورچگان دارد. در این آیه، زمانی که مورچه‌ها متوجه لشکر حضرت سلیمان می‌شوند، به یکدیگر هشدار می‌دهند تا زیر پای لشکر او له نشوند.

 این پژوهشگر در ادامه به بررسی تناسب کلمات آیه با ساختار بدن مورچه و همچنین تناسب آن با داستان حضرت سلیمان پرداخت و به اکتشافات علمی در زمینه ارتباطات مورچگان اشاره کرد و افزود: از سال ۱۹۹۰ میلادی تا کنون، ده‌ها مقاله‌ معتبر بین المللی از دانشمندان کشورهای مختلف، در مجلات معتبر علمی جهان، در زمینه‌ ارتباطات صوتی و همچنین ارتعاشی مورچه ها با یکدیگر منتشر شده است.

 وی با اشاره به این موضوع که مورچگان علاوه بر زبان صوتی، از زبان شیمیایی و ایما و اشاره نیز برای برقراری ارتباط با یکدیگر استفاده می‌کنند، گفت: آیه‌ 19 سوره نمل اشاره‌ ظریفی به تبسم حضرت سلیمان می‌کند، خداوند می‌فرماید: «فَتَبَسَّمَ ضَاحِكًا مِنْ قَوْلِهَا وَقَالَ رَبِّ أَوْزِعْنِي أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتِي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَعَلَى وَالِدَيَّ وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ وَأَدْخِلْنِي بِرَحْمَتِكَ فِي عِبَادِكَ الصَّالِحِينَ؛ سلیمان از سخن مورچه تبسمی کرد و گفت: پروردگارا! مرا یاری ده تا شکر نعمتی که به من و پدر و مادرم ارزانی داشتی به جای آورم و کار شایسته‌ای که تو از آن خشنود شوی انجام دهم و مرا به رحمت خود در زمره بندگان شایسته‌ات درآور».

وی اضافه کرد: در این آیه دو دلیل برای خنده حضرت سلیمان بیان شده است؛ شاید مورچه با لحنی طنزآمیز به حضرت سلیمان خوشامدگویی کرده یا در برابر قدرت او تواضع کرده باشد، یا آنکه سلیمان از تصور مورچه درباره‌ خود خندیده باشد که مورچه فکر کرده سلیمان و لشکرش ممکن است ندانسته مورچه‌ها را له کنند.

بشارتی در ادامه‌ سخنان خود به این نکته اشاره کرد که دو راه برای رسیدن صدای مورچه به حضرت سلیمان بیان شده است؛ یکی از این موارد معجزه است، با توجه به پیامبر بودن حضرت سلیمان، شاید خداوند به طور معجزه‌آسایی صدای مورچه را به گوش او رسانده باشد و یا آنکه، شاید باد صدای مورچه را به گوش حضرت سلیمان رسانده باشد.

وی در پایان سخنان خود جمع‌بندی از موضوع «صحبت کردن مورچگان» ارائه داد و گفت: مورچگان می‌توانند صداهایی هدفمند تولید کنند و از طریق آنها با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. بر این اساس آیه 18 سوره نمل به صحبت کردن مورچگان اشاره می‌کند و اکتشافات علمی در زمینه ارتباطات مورچگان، یافته‌های قرآن را تأیید می‌کند. مورچگان علاوه بر زبان صوتی، از زبان شیمیایی و ایما و اشاره نیز برای برقراری ارتباط با یکدیگر استفاده می‌کنند.