ریشه شبهات مستشرقان نداشتن شناختی از حقیقت وحی است
استاد دانشگاه مازندران با اشاره به اینکه ریشه بسیاری از شبهات مستشرقان، در این است که نمی‌توانند حقیقت وحی را بپذیرند، گفت: به همین دلیل به قرآن نسبت شعر و سحر می‌دهند یا بحث جمع قرآن را مطرح می‌کنند تا اثبات کنند، قرآن وحیانی و قدسی نیست.
کتاب «تاریخ قرآن کریم نقد نگاه خاورشناسان و قرآن‌پژوهان معاصر» اثر حبیب‌الله حلیمی‌جلودار، سیدعلی‌اکبر ربیع‌نتاج و عباس جاودانی عادل‌فخار در سه فصل در قطع وزیری از سوی انتشارات جهاددانشگاهی مازندران منتشر شده است.
در این رابطه با حلیمی‌جلودار؛ عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران و یکی از مؤلفان کتاب گفت‌وگو کردیم که حاصل آن را در ادامه می‌خوانید؛
ایکناـ در ابتدا درباره محتوا و فصل‌بندی‌های کتاب توضیح دهید.
در مقطع کارشناسی‌ارشد رشته قرآن و حدیث درسی به نام نگاه خاورشناسان و قرآن‌پژوهان مستشرق داریم، لذا این کتاب را با این نگاه نوشتیم و عنوان آن را «تاریخ قرآن کریم نقد نگاه خاورشناسان و قرآن‌پژوهان معاصر» گذاشتیم. در آغاز کتاب به تاریخچه‌ای از خاورشناسان و پژوهشگران شرقی که در فضای قرآن کار کردند، اشاره شده است، چه آنهایی که انگیزه‌های دینی، سیاسی و استعماری، علمی و چه آنهایی که انگیزه‌هایی تجاری و اقتصادی داشتند، همه را مختصر بیان کردیم.
استحضار دارید که مستشرقان همیشه غیر شرقی نیستند و مانند پژوهشگران اهل مصر، شرقی هستند. اول انگیزه‌ها را بررسی کردیم. در گام بعد هر جایی که اشکالی وارد کردند، اشکالشان را طرح کردیم و بر اساس قواعد به آن پاسخ دادیم. مثلا در مورد معیار مکی و مدنی بودن حرف داشتند، در مورد اتهام سحر و جادو به پیامبر(ص) حرف داشتند، درباره اشکالاتی که زنادقه کرده بودند، درباره اقتباس قرآن از اعجمی که قرآن هم به این مطلب اشاره کرده است، صحبت کردیم، از اینکه قرآن اسطوره باشد، اسطوره به معنای داستان خرافی قدیمی قشنگ حرف زدیم، درباره افسانه غرانیق که سلمان رشدی آن را کتاب کرد، بحث کردیم، جمع قرآن هم از مسائلی است که آنها مطرح می‌کنند و می‌گویند اگر قرآن در زمان پیامبر(ص) جمع نشده باشد، امکان دارد در آن تحریف شده باشد، که پاسخ دادیم.
ایکناـ امتیاز این کتاب نسبت به آثار مشابه چیست و چه تفاوت‌هایی دارد؟
امتیاز این کتاب این است که بسیار کلاسیک نوشته شده است یعنی از حرف‌هایی که ارتباط خواننده را با قبل و بعد قطع می‌کند پرهیز کردیم و وقتی دانشجو می‌خواهد بحثی را بخواند باید ابتدای بحث را مطالعه کند و تا آخر آن را پیگیری کند تا آن را بفهمد، لذا مباحثی که در وسط هر فصل آمده و خیلی مبسوط بوده مثل جایی که شخصی 200 صفحه درباره جمع قرآن مطلب نوشته است، آن را مختصر کردیم و حتی برخی موارد که خیلی بحث نیاز داشته است، ارجاع به منبع دادیم. لذا امتیاز این کتاب در این است که کلاسیک و دانشجویی است، مدرسه‌ای و دانشگاهی است.
ایکناـ در خصوص ضرورت و اهمیت آشنایی با آرای مستشرقان توسط دانشجویان علوم قرآن و حدیث هم توضیح دهید.
ضرورتش این است که از وقتی فضای مجازی در جوامع مختلف گسترش پیدا کرده است اشکالات و شبهات زیادی در این فضا برای مردم منتشر شده است. طبیعتا دانشجویی که به دانشگاه می‌آید می‌خواهد بتواند پاسخ این شبهات را بدهد. بسیاری از این اشکالات و شبهات ریشه در آرای مستشرقان دارد مثلا در مورد تحریف قرآن تمام حرف‌ها از آنها گرفته شده است. مثلا یک جمله می‌گویند وقتی قرآن با دست فلانی جمع شده که در زمان خلیفه سوم بوده، از کجا معلوم که چیزی به آن زیاد نکرده یا چیزی از آن کم نکرده باشند. این شبهه را در کتاب پاسخ دادیم. پس چون شبهات وارده در فضاهای مجازی از طریق حرف‌های مستشرقان مطرح می‌شود، مخاطبان می‌توانند پاسخ آن را در چنین آثاری بیابند.
ایکناـ پس رویکرد کتاب، جدلی است نه توصیفی و به نوعی خواستید به شبهات پاسخ دهید.
رویکرد کتاب توصیفی و تحلیلی است، یعنی وصف حرف آنها را آوردیم تحلیل خودمان را هم اضافه کردیم که به آنها پاسخ دهیم.
ایکناـ میان شبهات مستشرقان، جدی‌ترین شبهه‌ای که غربی‌ها وارد می‌کنند ناظر به چیست؟
یکی از مبانی شبهاتی که مستشرقان مطرح می‌کنند، این است که با اصل و اساس اینکه به کسی وحی شود مشکل دارند یعنی همان حرفی که مردم مخالف صدر اسلام می‌زدند و می‌گفتند تو مثل ما بشر هستی و دروغ می‌گویی. چرا از این جمله که تو مثل ما بشر هستی نتیجه می‌گرفتند، دروغ می‌گویی، چون می‌گفتند تو بشری، ما هم بشر هستیم، چرا به ما وحی نمی‌شود؟ لذا مستشرقان اینکه این کتاب کتاب الهی باشد، نمی‌توانند بپذیرند، لذا به آن نسبت شعر می‌دهند، نسبت سحر می‌دهند، بحث جمع قرآن را مطرح می‌کنند تا اینکه اثبات کنند قرآن وحیانی و قدسی نیست.
ایکناـ پس در حقیقت دشواری در این مسئله است که وحی چگونه اتفاق می‌افتد و خدا چگونه می‌تواند با انسان سخن بگوید. در اندیشه اسلامی هم پیرامون این مسئله زیاد صحبت شده است. پاسخ اندیشمندان مسلمان به این مسئله چیست؟
بله، در تمام کتاب‌های تاریخ قرآن این مباحث را مطرح کردند. برای اینکه پاسخ دهیم این کتاب، یک کتاب بشری نیست باید همه شبهات را در جای خودش پاسخ دهیم از جمله اینکه جمع قرآن چطور بوده است؟ اینکه وحی چطور بوده، اینکه دیدار پیامبر(ص) با آن شخص مسیحی چطور بوده؟ اینکه پیامبر(ص) سابقه خواندن و نوشتن نداشته چطور بوده است؟ پس محور و مبنای شبهات مستشرقان این است که نمی‌توانند وحیانی بودن قرآن را بفهمند. برخی واقعا نمی‌توانند بفهمند وحی چیست، برخی هم دشمنی دارند و نمی‌خواهند بفهمند.
ایکناـ پس نمی‌توانیم چیستی وحی را متوجه شویم، بلکه می‌آییم احتمالات دیگر را نفی می‌کنیم تا فقط یک احتمال بماند و آن اینکه اگر قرآن وحی نباشد پس چیست؟
بله، می‌خواهیم بگوییم اگر وحی نباشد، هیچ راه دیگری وجود ندارد که این کتاب حاصل شود.
انتهای پیام
