ایکسا؛ بستری برای اشتراک‌گذاری آخرین دستاوردهای قرآن‌پژوهان جهان

به گزارش ایکنا، علاقه به مطالعه علمی قرآن از جنبه‌های گوناگون در دهه‌های اخیر در محافل علمی غرب افزایش چشمگیری پیدا کرده است. یکی از این محافل علمی که اعضای آن سالانه با برپایی نشست‌هایی علمی، تازه‌ترین تحقیقات قرآنی خود را به اشتراک می‌گذارند، انجمن بین‌المللی مطالعات قرآنی The International Qurʾanic Studies Association است که به اختصار (IQSA) خوانده می‌شود. ایکسا  در سال 2012 با همکاری انجمن ادبیات کتاب مقدس (Society of Biblical Literature) و بنیاد هنری لوس (Henry Luce Foundation) به سرپرستی گابریل سعید رینولدز و عمران البداوی با همکاری جان اف. کوتسکو (John F. Kutsko) تأسیس شد. این نهاد، نخستین انجمن علمی بین‌المللی است که به مطالعه قرآن اختصاص یافته است. انجمن بین‌المللی مطالعات قرآنی، کنفرانس‌هایی را در سراسر جهان برگزار و تحقیقات و پژوهش‌های علمی در این حوزه را منتشر می‌کند. اعضای این انجمن شامل دانش‌پژوهان، دانشجویان، ناشران و اعضای عمومی است.

اهداف تأسیس ایکسا

انجمن بین‌المللی مطالعات قرآنی به منظور تحقق اهداف و برنامه‌های ذیل تشکیل شده است:

 برگزاری نشست‌های علمی دوره‌­ای برای قرآن‌پژوهان؛ انجام پژوهش‌های پیشرفته و آکادمیک با تکیه بر نوآوری و دقت علمی؛ ایجاد پل ارتباطی میان پژوهشگران و ایده‌پردازان مطالعات قرآنی؛  تبادل و تعامل معنادار و قاعده‌مند میان پژوهشگران حوزه قرآن و دیگر کتب و متون دینی؛ همکاری با نهادهای علمی- پژوهشی در انجام پروژه‌های مشترک.

 انجمن بین‌المللی مطالعات قرآنی برآنست که زمینه لازم برای مطالعات پیشرفته در حوزه قرآن کریم در بستر تاریخی آن و ارتباط آن با دیگر متون دینی و نیز تاثیرات فرهنگی و ادبی متقابل را مهیا سازد. این انجمن همکاری با نهادهای آموزشی و پژوهشی به منظور حمایت از دستاوردهای علمی و رویکردهای پژوهشی-آموزشی در حوزه مطالعات قرآنی و همچنین ارائه منابع بیشتر برای طیف وسیع‌تری از مخاطبان را در اولویت برنامه‌های خود دارد.

مهیا کردن محیط مناسب برای بحث‌های گسترده علمی از منظر علوم گوناگون، برگزاری نشست‌های علمی برای تبادلات علمی بین پژوهشگران، انتشار آثار قرآن‌پژوهی و بهره‌مندی از فن‌آوری دیجیتال در این حوزه از دیگر اهداف این انجمن است.

موضوعات مورد پژوهش در ایکسا

 نشست سالانه این انجمن قرآنی شامل پنل‌هایی با موضوعات زیر است:

1- دیدگاه‌های زبان‌شناختی، ادبی و موضوعی پیرامون قرآن. در این بخش از منظر ادبی به مطالعه قرآن می‌پردازند و جنبه‌هایی مانند ویژگی‌های بلاغی، جنبه‌های ادبی، شخصیت‌پردازی، مضامین و ... را بررسی می‌کنند.

2- نسخ خطی و نقد متن؛  هدف از این پنل فراهم کردن زمینه‌ای بین رشته‌ای برای کاوش در موضوعات مختلف مرتبط با یکدیگر است که هنگام بررسی سؤالات مربوط به سنت استنساخ متن قرآن به وجود می‌آید. این پنل، حوزه نسخه‌های خطی قرآن را در بر می‌گیرد. در این پنل هدف این است که گرد هم آوردن دانش پژوهان از رشته‌های مختلف به غنی‌سازی و تقویت هر یک از این رشته‌های مربوطه کمک کند. واحد نسخ خطی و نقد متن به دنبال ایجاد یک انجمن برای مطالعه نسخ خطی قرآنی است. همچنین هدف آن بررسی ویژگی‌های دیرینه‌نگاری، رمزنگاری و جنبه‌های تاریخ هنر در سنت نسخه‌نویسی قرآن است.

3- قرآن و سنت کتاب مقدس
تمرکز این پنل، ارتباط قرآن با سنت کتاب مقدس به معنای وسیع است که شامل  انجیل و عهد جدید به زبان‌های مختلف و ترجمه‌های بعدی و همچنین سنت‌های تفسیری، توصیفی و روایی کتاب مقدس به صورت مکتوب یا شفاهی است. 

4- قرآن‌پژوهی: روش‌شناسی و هرمنوتیک
پنل روش‌شناسی و هرمنوتیک از تحقیقاتی که بر رابطه کلامی و هرمنوتیکی بین قرآن و منابع برون قرآنی تمرکز دارند، استقبال می‌کند. در این بخش، مناسک، اعم از سنت نبوی، سنت اجتماعی، اجماع، ائمه شیعه و سنت آنان، ادبیات حدیثی، سیره، ادبیات تفسیری، احکام شریعت، آرای شیوخ صوفیه و شعر صوفیانه، کشف عرفانی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

به عنوان مثال، مباحث زیر می‌تواند در این پنل مورد بحث قرار گیرد:

رابطه هرمنوتیکی قرآن و سنت نبوی؛ مثلاً در چگونگی تأثیر حدیث، سیره یا اسباب النزول بر تفسیر؛
چگونه از اصول فلسفه اسلامی (فلسفه) یا کلام (کلام) برای تفسیر قرآن استفاده می‌شود، یا اینکه آیات خاصی در گفتمان هستی‌شناختی و جهان‌شناختی مسلمانان چگونه اهمیت پیدا می‌کنند؟
چگونه اندیشه ائمه به عنوان مفسران معتبر قرآن بر تفسیر در اسلام شیعی تأثیر می‌گذارد؟
چگونه آثار ادبی صوفیانه مانند مثنوی رومی یا دیوان حافظ، قرآن را برای مخاطبان محبوب تقطیر می‌کند.
چگونه مفسران صوفیه قرآن را از دریچه اصول عرفانی و تجربه معنوی می‌خوانند.
شیوه‌هایی که تفسیر قرآنی مدرن و معاصر به روش‌های تفسیری تأثیرگذار پیشامدرن پایبند است یا از آن فاصله می‌گیرد و غیره.
سوره‌شناسی
واحد مطالعات سوره از هر یک از 37 سوره در جز 30 (عمّ) برای مقالات جداگانه دعوت می‌کند. از سوره نبأ (78، «اعلام») تا سوره ناس (114، «انسانیت»). پیشنهادات مربوط به هر جنبه‌ای از هر سوره – یا دسته‌ای از سوره‌ها – پذیرفته می‌شود. پیشنهادهایی که می‌توانند تفکر جمعی ما را به مسیرهای جدید سوق دهند به ویژه تشویق می‌شوند. اینها ممکن است (1) مضامین کلی را مطرح کنند: مخاطب(ها)، گاه‌شماری و تاریخ‌گذاری، اسکاتون، سوگندها و زبان گفتاری، قافیه و ریتم، یا محورهای متنی. (2) موضوعات خاص سوره‌های خاص، مانند: تصاویر و پدیده‌های کیهانی در سوره بروج (85، «برج‌ها») یا سوره تکویر (81، «غلتیدن»)، موجودات غیرانسان در سوره نازیات (79، «فرستندگان»)، سوره علق (96، «لخته»)، و سوره فیل (105، «فیل جنگی»)، یا زبان تجارت و تجارت و مال در سوره تکاثر (102، «نزاع») و سوره ماعون (107، «آزادی؟»). یا (3) جنبه‌های عبادی، عبادی و قرائتی سوره‌ها و قضا. واحد مطالعات سوره از روش.های متنوع و رویکردهای جدید استقبال می‌کند. دلیل وجودی واحد به طور خاص این است که دیدگاه‌های مختلف را با یکدیگر به گفت‌وگو بگذارد.

قرآن و عهد باستان متأخر

برای نشست سالانه IQSA در سال 2023 در سن آنتونیو، واحد برنامه قرآن و دوران باستان از طرح‌هایی دعوت می‌کند که از انواع مختلف مواد یا شواهد - اعم از ادبی، مستند یا کتبی - برای روشن کردن بافت تاریخی قرآن استفاده می‌کنند. آشکار شد و اولین حکومت اسلامی ظهور کرد. ما به ویژه به مقالاتی علاقه‌مندیم که روش‌شناسی‌های جدید و تطبیقی را برای نزدیک شدن به تأثیر متقابل بین پدیده آنتیک متأخر و قرآن ارائه و مورد بحث قرار دهند.

قرآن اجتماعی

واحد قرآن اجتماعی پیشنهادهایی را برای مقالاتی دعوت می‌کند که قرآن را در زمینه‌های زیستی و اجتماعی آن در طول تاریخ، از اواخر دوران باستان تا مدرنیته متاخر بررسی می‌کند. به عنوان مثال، مقالات ممکن است در مورد موضوعاتی مانند: (1) استفاده‌های آیینی از قرآن بحث کنند. (2) اعمال آموزش قرآن؛ (3) کاربردهای اعجاز و پزشکی قرآن؛ (4) تولید نسخه‌های خطی، چاپی و رسانه‌ای جدید قرآن و کالایی‌سازی آنها. (5) نقش قرآن در بحث‌های عمومی، تشکیلات سیاسی و هویت‌سازی. (6) قرآن در هنر و رسانه؛ (7) بازنمایی‌های چند زبانه از قرآن. پیشنهادهایی تشویق می‌شوند که با نظریه‌ها و روش‌های جامعه‌شناختی، انسان‌شناسی و علوم سیاسی در تعقیب قرآن اجتماعی و زنده مشارکت داشته باشند.

بیانیه چشم‌انداز استراتژیک:

انجمن بین‌المللی مطالعات قرآنی اولین انجمن علمی است که به مطالعه قرآن از منظر رشته‌های مختلف دانشگاهی اختصاص یافته است. این انجمن برای رفع نیازهای زیر تأسیس شده است:

برگزاری جلسات منظم برای قرآن‌پژوهان؛ تحقیقات آکادمیک پیشرفته در مورد قرآن؛ ایجاد پل ارتباطی بین محققان قرآنی؛ تبادل علمی منظم و معنادار بین دانشمندان قرآن و سایر متون مقدس و مشارکت مؤسسات علمی در برنامه‌های پژوهشی. 
انجمن از طریق موارد زیر به اعضای خود فرصت‌هایی برای حمایت متقابل، رشد فکری و پیشرفت حرفه‌ای ارائه می‌دهد:

ارتقای مطالعه دانشگاهی قرآن، بررسی رابطه قرآن با سنت‌های کتاب مقدس و تأثیر ادبی و فرهنگی آن، همکاری با مؤسسات آموزشی و سایر سازمان‌های مناسب برای حمایت از تحصیل و آموزش قرآن، توسعه منابع برای مخاطبان مختلف و عموم مردم، تسهیل بحث گسترده و باز از دیدگاه‌های مختلف دانشگاهی
برگزاری کنگره برای تبادل علمی، انتشارات قرآنی،
تشویق و تسهیل فناوری دیجیتال در این رشته،
ترویج همکاری در سراسر مرزهای جهانی

ارزش‌های اصلی:

مسئوليت
همکاری
همگانی بودن
تحقیق انتقادی
فراگیر بودن
گشودگی به تغییر
حرفه‌ای‌گری
احترام به تنوع
صداقت علمی

علاقه‌مندان برای برخورداری از خدمات این انجمن باید با پرداخت حق عضویت، عضو رسمی IQSA شوند.

مجله مطالعات قرآنی JIQSA 

مجله انجمن بین‌المللی مطالعات قرآنی یک مجله سالانه است که مقالات آن پیش از انتشار، مورد داوری قرار می‌گیرد. این مجله مطالعات قرآنی را به عنوان یک رشته رو به رشد با هویت متمایز  مورد بررسی قرار می‌دهد و میان تحقیقات کتاب مقدس و سنت اسلامی پیوند برقرار می‌کند. این مجله، انتشار مطالعات قرآنی را تسهیل  و جوامع مختلف علمی را از سراسر جهان به هم متصل می‌کند. این مجله همچنین تازه‌ترین کتاب‌های چاپ شده در این زمینه را معرفی و نقد می‌کند. مجله انجمن بین‌المللی مطالعات قرآنی توسط Lockwood Press به نمایندگی از انجمن بین‌المللی مطالعات قرآنی منتشر می‌شود.  

ا

ترجمه: محسن حدادی