بزرگ‌ترین مصیبت پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) چه بود؟

به گزارش ایکنا، امید قربانخانی؛ پژوهشگر و استاد دانشگاه حضرت معصومه(س)، شامگاه اول مهر ماه در نشست علمی «از مصیبت تا تسلّی؛ نشستی پیرامون تاملی بر حقیقت مصیبت اهل بیت(ع) و چگونگی تسلّی ایشان» که از سوی انجمن علمی دانشکده علوم قرآنی مشهد، انجمن علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه مازندران با همکاری انجمن‌های علمی قرآن و حدیث دانشگاه قم، دانشگاه حضرت معصومه(س) ‌و مجتمع آموزش عالی بنت الهدی برگزار شد، گفت: در جریان کربلا امام حسین(ع) جای اخروی تک تک یارانشان را به آنان نشان داد؛ امام سجاد(ع) فرمودند که در پی این کشف و شهودی که ایجاد شد در روز عاشورا اصحاب پدرم به استقبال نیزه و زنجیز می‌رفتند تا با صورت و سینه به منازل بهشتی خودشان برسند.

وی افزود: وقتی این طور این اصحاب شیفته مرگ بودند آیا می‌توان از مظلومیت حضرت سیدالشهدا(ع) گفت که ایشان به مقام خودشان آگاه‌تر از یارانشان بودند؟ یا مثلا سخنان حماسی صحابه امام حسین(ع) اینگونه قابل تحلیل است؛ سعید بن عبدالله گفت اگر مرا بگشند و زنده شوم و دوباره مرا بکشند و تکه تکه کنند و بسوزانند و باز زنده شوم و تا 70 بار این کار تکرار شود باز از تو دست برنخواهم داشت. یا از زهیر نقل است که دوست دارم تا هزار بار در راه شما کشته شوم.

وی افزود: وقتی اصحاب سیدالشهدا حاضر بودند در راه ایشان 70 بار و هزار بار که نشانه کثرت است کشته شود آیا خود ایشان در راه محبت خدا حاضر نبودند هزار بار کشته شوند؟ یعنی اشتیاق امام به خدا کمتر از اشتیاق صحابه امام به خدا بوده است.

قربانخانی با بیان اینکه این بحث از آن جهت مهم است که ما مجلس سوگ و عزا می‌گیریم که اهل بیت(ع) را تسلی بدهیم، تصریح کرد: اگر قرار است امام(ع) را تسلی بدهیم آیا باید بدانیم چه غمی برای امام سنگین است که در آن راستا تسلی بدهیم یا خیر؟ ما نمی‌توانیم برای تسلی قلب امام زمان(عج) نسبت به شهادت حضرت سیدالشهدا مانند افراد عادی تسلی بدهیم و بگوییم اگر امام شهید شد ولی الان در جوار پیامبر و پدرشان و در بهشت هستند؛ آیا این نوع تسلی بی‌ادبی نیست یعنی ما به چیزی امام را آگاه کنیم که از ما به آن آگاه‌تر است.

استاد دانشگاه حضرت معصومه(س) گفت: در روایات داریم که راویان وقتی مورد سؤال ائمه(ع) قرار می‌گرفتند با اینکه جواب سؤال را بلد بودند ادب می‌کردند و می‌گفتند: جعلت فداک انت اعلم؛ فدای شما، شما اعلم هستی. پس این نوع تسلی به امام درست نیست. ما باید ابتدا غم واقعی حضرات معصومین(ع) را درک کنیم و بعد باری از آن برداریم تا تسلی واقعی صورت بگیرد.

اشتیاق بنده واقعی به مرگ

وی اضافه کرد: ما گاهی از منظر خودمان به مصیبت‌های وارده به اهل بیت(ع) نگاه می‌کنیم و از این منظر، کوچکترین دشنام و تهمت به ایشان، بزرگترین مصیبت است ولی وقتی از منظر خود معصوم(ع) بنگریم در این صورت مایه حزن و مصیبت ایشان چیست؟ در سوره جمعه فرموده است: قُلْ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ هَادُوا إِنْ زَعَمْتُمْ أَنَّكُمْ أَوْلِيَاءُ لِلَّهِ مِنْ دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ؛ معنای این آیه آن است؛ فردی که ولی و دوستدار خداست از مرگ ابایی ندارد ولی ای یهودیان شما ولی خدا نیستید زیرا از مرگ می‌ترسید و اعراض دارید؛ امام حسین(ع) و صحابه ایشان عاشق مرگ بودند حتی در دفاع مقدس ما رزمندگان مشتاق مرگ بودند کما اینکه حاج قاسم سلیمانی در بیابان‌ها به تعبیر خودشان دنبال شهادت بود.

قربانخانی با بیان اینکه محبت ما در دنیا نسبت به افراد دو نوع است، اظهار کرد: گاهی ما به پدر و مادر و فرزند و همسر و ... و محبت داریم و این محبت را به خاطر خودشان داریم ولی گاهی محبت ما تبعی است یعنی کسانی را دوست داریم زیرا افراد دیگر را دوست داریم مثلا محبت به فرزندان برادر و خواهر و ...؛ حالا محبت امام را به خدا بسنجیم؛ ائمه، حبیب الله هستند؛ امام سجاد(ع) در مناجات خود دارد: خدایا من از هر لذتی جز یاد تو استغفار می‌کنم و از هر راحتی و آسایش غیر از انس با تو. یعنی همه راحتی و رفاه و لذت من باید در سایه انس تو باشد؛ حضرت ادامه داده است از هر فرح و شادی که در پرتو قرب تو نیست و هر مشغولیتی غیر طاعت تو. در قرآن کریم فرمود: قُلْ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ.

این پژوهشگر و استاد دانشگاه اضافه کرد: چنین امامی که ذوب در ولایت و اطاعت و محبت خداست، آیا دغدغه تشنگی و شهادت و چیزهایی را دارد که برای ما بزرگترین مصیبت است؟ درمورد پیامبر(ص) فرمود: وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعالَمِينَ. این محبت در کنار مسئولیت هدایت بندگان به انبیاء و ائمه تفویض شده است. تصور کنید کسی فرزندان خودش را در طول یک مسافرت به خواهر و برادر می‌سپارد و در این مدت اذن ولایت به آنها می‌دهد ضمن اینکه ولایت خود او مستدام است؛ خواهر و برادر هم این بچه‌ها را دوست دارند و هم در این مدت ولایت دارند و امانت هستند؛ ما بندگان خدا هم امانت خدا در دست انبیاء و ائمه هستیم.

وی افزود: در مورد پیامبر فرمود: لَقَد جاءَكُم رَسولٌ مِن أَنفُسِكُم عَزيزٌ عَلَيهِ ما عَنِتُّم حَريصٌ عَلَيكُم بِالمُؤمِنينَ رَءوفٌ رَحيمٌ؛ پیامبر از نفس خود شماست؛ مفسران پرسیده‌اند چرا نفرمود منکم بلکه فرمود من انفسکم و آن را نشانه علقه و دلبستگی پیامبر به بندگان خدا تفسیر کرده‌اند. آیا حرص پیامبر(ص) نسبت به بندگان خدا بر مال و چا آنان است؟ یا ایشان بر هدایت بندگان حریص بودند؟ در قرآن فرموده است: چه بسا تو خودت را از اینکه اینها ایمان نمی‌آورند به هلاکت می‌اندازی یعنی دغدغه و مصیبت ایشان این بود که چرا مردم هدایت نمی‌شوند. در سوره کهف فرمود: فَلَعَلَّكَ بَاخِعٌ نَفْسَكَ عَلَىٰ آثَارِهِمْ إِنْ لَمْ يُؤْمِنُوا بِهَٰذَا الْحَدِيثِ أَسَفًا؛ تو خودت را به هلاکت می‌اندازی از روی اسف و ناراحتی.

وی با بیان اینکه تعابیر متعددی وجود دارد که ای پیامبر(ص) شتاب و سبقت کافران برای کفر تو را محزون نکند، افزود: خدا به پیامبر(ص) دلداری و تسلی می‌دهد که تو خودت را به خاطر کفر برخی افراد محزون نکن؛ در آیه دیگری فرمود: وَلَا يَحۡزُنكَ قَوۡلُهُمۡۘ إِنَّ ٱلۡعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًاۚ هُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡعَلِيمُ؛ از حرف‌های اینها محزون نشو زیرا عزت برای خداوند است. پیامبر(ص) اگر محزون است زیرا با همه وجود حس می‌کند که کافران سعادت اخروی خود را به دنیای ناچیز می‌فروشند و به شقاوت گرفتار خواهند شد؛ أَفَمَنْ زُيِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ فَرَآهُ حَسَنًا ۖ فَإِنَّ اللَّهَ يُضِلُّ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ ۖ فَلَا تَذْهَبْ نَفْسُكَ عَلَيْهِمْ حَسَرَاتٍ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِمَا يَصْنَعُونَ؛ ای پیامبر(ص) این حسرتی که برای آنان می‌خوری جان تو را از بین نبرد. چنین پیامبری با این صفات را خداوند تسلی می‌دهد.

حزن پیامبر(ص) برای امور دنیوی یا اخروی؟

قربانخانی اظهار کرد: در آیه «عزیز علیه من عنتم ...» فرمود برای پیامبر(ص) هر نوع رنج و مشقتی که به شما برسد دشوار و سخت است. این پرسش در ایجا ایجاد می‌شود که این مشقات، امور دنیوی است یا اخروی؟  یعنی اگر کسی مریض و فقیر هم شود برای پیامبر(ص) سخت است؟ در ذیل این آیه روایتی در کتاب کافی آمده است که براساس آن، امیرالمؤمنین(ع) آیاتی را فرموده‌اند که جلوی برخی بلاها را می‌گیرد و یا برای پیدا شدن شیء فلان آیه را بخوانید؛ کسی از حضرت پرسید که من در خانه‌ای زندگی می‌کنم که درندگان حمله می‌‌کنند و تا کسی را نکشند نمی‌روند و حضرت فرمودند که تو  این آیه را بخوان «عزیز علیه ما عنتم ...»

وی افزود: در روایت دیگری از امام علی(ع) داریم که ایشان به فردی که بیمار بود فرمودند: هیچ مؤمنی مریض نمی‌شود مگر اینکه ما با مریضی او مریض می‌شویم و محزون نمی‌شود مگر اینکه ما با حزن او محزون می‌شویم، دعا نمی‌کند مگر اینکه ما برای او آمین می‌گوییم و ...؛ راوی می‌پرسد آیا این فقط برای یاران شما است و حضرت فرمودند خیر برای همه کسانی است که در شرق و غرب عالم هستند و هیچ مؤمنی در شرق و غرب عالم نیست که مشمول این مسئله نباشد. از امام صادق(ع) هم روایت است که ما نسبت به شما از شما دلسوزتر هستیم.

استاد دانشگاه حضرت معصومه(س) اظهار کرد: از امام زمان(عج) هم روایت داریم که ما نسبت به امور شما اهمال و سستی نداریم حال اگر بخواهیم نتیجه بگیریم می‌بینیم که آنچه مصیبت بزرگ برای پیامبر(ص) و ائمه(ع) است این است که بندگان خدا هدایت شوند و به سعادت حقیقی برسند؛ البته ایشان دغدغه دنیای بشر را هم دارند ولی چیزی که مصیبت برای آنان است این است که برخی استعداد و قابلیت سعادت دارند ولی خود را به هلاکت و شقاوت می‌اندازند.