فقیه جامع شرایط نقطه مقابل طاغوت است

به گزارش ایکنا از فارس، به نقل از روابط عمومی حرم شاهچراغ(ع)، حجت‌الاسلام والمسلمین ابراهیم کلانتری، تولیت حرم مطهر حضرت شاهچراغ(ع) عصر پنج‌شنبه، 25 خردادماه در سلسله نشست‌های ولایت فقیه در ادامه بیان ادلّه قرآنی اثبات نظریه «ولایت فقیه»، ششمین دلیل قرآنی را وجوب کفر به طاغوت عنوان کرد و گفت: قرآن کریم مراجعه و ارجاع دعاوی به طاغوت و تسلیم شدن در مقابل رأی وی را نقطه مقابل ایمان به خدا و تسلیم بودن در مقابل حضرت حق دانسته و مؤمنان را به کفر به طاغوت فرا می‌خواند.

وی تصریح کرد: قرآن کریم پس از آنکه در آیه ۵۹ سوره نساء، اطاعت از خدا، رسول­الله و اولی‌الأمر را بر مؤمنان واجب می‌کند، به مذمّت گروهی می­‌پردازد که به گمان خود در زمره مؤمنانند، امّا دعاوی خود را به طاغوت ارجاع و رأی طاغوت را بر رأی پیامبر(ص) ترجیح می­دهند. خداوند متعال در آیه 60 سوره نساء می‌فرمایند «أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُوا بِما أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ يُرِيدُونَ أَنْ يَتَحاكَمُوا إِلَى الطَّاغُوتِ وَ قَدْ أُمِرُوا أَنْ يَكْفُرُوا بِهِ وَ يُرِيدُ الشَّيْطانُ أَنْ يُضِلَّهُمْ ضَلالاً بَعِيداً» (ای پیامبر) آیا ندیده‌­ای کسانی را که گمان می‌­کنند به آنچه برتو نازل شده [=قرآن کریم] و آنچه پیش از تو نازل گردیده ایمان آورده‌­اند، (اما) می­‌خواهند داوری میان خود را به طاغوت ارجاع دهند، با آنکه دستور یافته­‌اند که به طاغوت کفر ورزند. شیطان می­خواهد(با این کار) آنان را به گمراهی دوری در اندازد».

این استاد حوزه و دانشگاه در توضیح معنای طاغوت گفت: واژه «طاغوت» اسم مصدر از مادّۀ «طَغَی» است و عبارت است از شیئ و یا انسانی که از حدود تجاوز کرده. از این‌رو به بت­هایی که مورد پرستش مشرکان قرار می­گیرند، طاغوت گفته می‌شود؛ همچنین به کسانی که سر به طغیان زده و برخلاف حکم خدا حکم می­‌کنند و به حکم خدا رضایت نمی‌­دهند نیز طاغوت گفته می­‌شود. از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) روایت شده است که این آیه همه افرادی را که داوری خود را نزد افرادی می‌­برند که بر خلاف حق حکم می­‌کنند، شامل می‌شود.

وی بیان کرد: برخی از مفسران، طاغوت را به «کُلُّ طاغٍ تعد الحُدودَ والمرادُ حُکّامُ الجَور»، هر طغیان­گری که از حدود تجاوز کرده که مراد همان حاکمان جور است، تفسیر کرده‌­اند و برخی دیگر این واژه را به «مَن یحکم بغیر ما اَنزَلَ اللهُ»،  هر کس که به غیر آنچه خداوند نازل کرده حکم کند، تفسیر کرده‌­اند.

رئیس انجمن علمی انقلاب اسلامی در تبیین مفهوم «حدود» گفت: «حدود» عبارت است از همان خطوط شرعی که خداوند معین کرده، از این­‌رو حدود را می­‌توان مترادف با «ما انزل الله» دانست. توجه داشته باشید واژه «حدود» در کاربردهای قرآنی با کاربرد همین واژه در فقه و حقوق متفاوت است. «حدود» در کاربردهای قرآنی به معنای احکام و دستورالعمل­‌های الهی است، در حالی که «حدود» در اصطلاح فقه و حقوق به معنای مجازات­‌هایی است که خداوند برای برخی از گناهان مشخص کرده است، مانند قطع ید برای سارق و ...

مفهوم طاغوت از منظر قرآن

کلانتری در ادامه با توجه به مطالب ذکر شده، در توضیح مفهوم طاغوت از منظر قرآن کریم گفت: بر این اساس «طاغوت» در اصطلاح قرآن عبارت است از هر کس که از حدود الهی و آنچه در وحی و شریعت آسمانی تعیین شده است تجاوز کند، یعنی احکام الهی را رها و دستور و حکم دیگری را جایگزین دستورات و احکام الهی کند. برای چنین کسی می­توان مصداق‌های متنوعی را سراغ کرد که شیطان، کفّار، حاکمان جور، انسان­های فاسق و قُضات سوء، از جمله مصادیق بارز آن به‌شمار می‌­آیند.

تولیت حرم مطهر شاهچراغ(ع) در ادامه به بیان دیدگاه امیرمومنان حضرت علی‌بن ابیطالب(ع)، پیرامون مفهوم طاغوت پرداخت و گفت: این امام همام می‌فرمایند «کُلُّ حَاکِمٍ یَحْکُمُ بِغَیْرِ قَوْلِنَا أَهْلَ الْبَیْتِ فَهُوَ طَاغُوتٌ وَ قَرَأَ «یُرِیدُونَ أَنْ یَتَحاکَمُوا إِلَی الطَّاغُوتِ وَ قَدْ أُمِرُوا أَنْ یَکْفُرُوا بِهِ ...» یعنی هر حاکمی که به غیر رأی و نظر ما اهل بیت [= خلاف مکتب اهل بیت (ع)]، حکم کند، طاغوت است. بعد از این سخن، امام علی(ع) آیه 60 سوره مبارکه نساء را تلاوت فرمودند:« یُرِیدُونَ أَنْ یَتَحاکَمُوا إِلَی الطَّاغُوتِ وَ قَدْ أُمِرُوا أَنْ یَکْفُرُوا بِهِ ...».

این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه خداوند متعال دو مأموریت اصلی برای انبیا تعریف کرده است، به آیه 36 سوره نحل اشاره کرد و گفت: قرآن یکی از مأموریت­‌های اصلی همه پیامبران الهی را بر حذر داشتن مردم از طاغوت دانسته و چنین می­‌گوید: «وَ لَقَدْ بَعَثْنا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولاً أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ» به تحقیق در هر امّتی پیامبری را مبعوث کردیم تا مردم را به عبادت خدا و اجتناب از طاغوت امر کنند.  

وی ضمن بیان آیت‌الکرسی اظهار کرد: در نگاه قرآن کریم انسان‌هایی که به طاغوت کفر ورزیده و از آن سوی به خداوند ایمان آورده­‌اند به ریسمان محکمی تمسّک جسته­‌اند که هیچگاه گسست و پارگی در آن نخواهد بود: «فَمَن یَکفُر بالطّاغوتِ وَ یُؤمِن بالله فَقَد استَمسکَ بالعُروةِ الوُثقی لَا انفِصامَ لَها» (آیه 256 سوره بقره).

تولیت حرم مطهر شاهچراغ(ع) در ادامه پنج نتیجه از آیه 60 سوره نسا، احصا کرد و گفت: نخستین نتیجه که با تأمل در آیه شریفه به دست می‌آید این است که صدر آیه شریفه [= یریدون ان یتحاکموا الی الطاغوت] گرچه از ارجاع داوری به طاغوت – که یکی از مصادیق امور اجتماعی است – سخن گفته و چنین کاری را مذموم و خلاف ایمان شمرده است؛ اما ذیل آیه [=و قد امروا ان یکفروا به]  از یک حکم کلی الهی پرده بر می­‌دارد که عبارت است از  «وجوب کفر به طاغوت به صورت عام و در همه حوزه‌­ها». در حقیقت ذیل آیه به ترسیم یک کبرای کلی می‌­پردازد که می‌­توان برای آن مصادیق متعددی برشمرد که یکی از آن مصادیق، پرهیز از ارجاع داوری به طاغوت است.

وجوب کفر به طاغوت برای مؤمنان یک حکم فرازمانی است

رئیس انجمن علمی انقلاب اسلامی در توضیح دومین نتیجه گفت: وجوب کفر به طاغوت برای عموم مؤمنان، یک حکم کلی، عام، جاودانه و فرا زمانی است. به همین سبب ارجاع داوری به طاغوت توسط انسان مؤمن، خلاف این حکم کلی است و نزد خداوند، مذموم و خلاف ایمان شمرده شده است. با توجه به اینکه وجوب کفر به طاغوت یک قاعده و دستور العمل فرا زمانی است، به همین سبب مؤمنان در عصرها و نسل‌­های متوالی مخاطب آن بوده، همانگونه که عصر پیامبر(ص) مؤمنان مکلّف به این حکم بوده، در عصر­های پس از پیامبر(ص) و از جمله عصر غیبت نیز این تکلیف ساری و جاری است.

وی در توضیح سومین نتیجه‌ای که از آیات ذکر شده دریافت می‌شود، افزود: مقتضای ایمان حقیقی به خدا و وحی آسمانی، کفر نظری و عملی به طاغوت است. از این‌رو انسان مؤمن نه فقط در عقیده و نظر، طاغوت را باطل می­‌داند که در عمل نیز هیچگاه طاغوت را مرجع و تکیه‌گاه خود قرار نمی­‌دهد، داوری خود را به طاغوت نمی­‌برد و تسلیم رأی و نظر طاغوت نمی­‌شود.

تولیت حرم مطهر شاهچراغ(ع) پیرامون چهارمین نتیجه گفت: کفر به طاغوت که عموم مؤمنان به آن مکّلف شده­‌اند، فقط در حوزه مسائل و روابط فردی خلاصه نمی­‌شود، بلکه مسائل و روابط اجتماعی مؤمنان را نیز شامل می­‌شود. از این رو مؤمنان هرگز مجاز نیستند در اداره امور جامعه دینی، طاغوت را مرجع و تکیه‌گاه خود قرار دهند، بلکه در این حوزه نیز باید به طاغوت کفر بورزند.

وی تصریح کرد: مفهوم روشن این سخن این است که انسان مؤمن همان‌گونه که در مسایل فردی، حدود و مرزهای الهی و شریعت اسلامی را ملاک رفتار خود قرار می­‌دهد، در حوزه مسایل اجتماعی نیز همین مرزها ملاک رفتار او هستند.

کلانتری با تأکید بر اهمیت شناخت حدود الهی در همه حوزه‌ها، به پنجمین نتیجه‌ای که از این آیه شریفه، احصا می‌شود، اشاره کرد و گفت: کفر به طاغوت در گرو شناخت طاغوت است و شناخت طاغوت آنگاه امکان‌پذیر می‌­شود که حدود و مرزهای الهی در همه عرصه­‌ها به درستی شناخته شوند. اگر حدود و مرزهای الهی شناخته نشوند نمی­‌توان به درستی تشخیص داد که چه کسی از این مرزها تجاوز کرده و مصداق طاغوت شده است. از این‌رو، حکم الهیِ وجوب کفر به طاغوت مستلزم ضرورت آگاهی از حدود و مرزهای الهی است. چنین آگاهی خطیر و گسترده­ای در گرو شناخت تخصصی دین خدا و یا مراجعه به دین شناسان خبره در هر عصری است. 

رئیس انجمن علمی انقلاب اسلامی در ادامه ضمن جمع‌بندی مطالب، نتیجه نهایی که از آیه 60 سوره نسا، احصا می‌شود را بیان کرد و گفت: بر اساس آیه شریفه، انسان مؤمن در عصر غیبت نیز مکلّف به هم کفر نظری و هم کفر عملی به طاغوت است. انسان مؤمن همانگونه که در باور و اعتقاد، طاغوت را نامشروع و نقطه مقابل خدا می‌­داند، در عمل نیز داوری خود را به طاغوت ارجاع نمی‌­دهد و از هرگونه تکیه، مراجعه و واگذاری امور خود به طاغوت نیز اجتناب می­‌ورزد و چنین کاری را خلاف حکم خدا و نامشروع می‌داند.

تولیت حرم مطهر شاهچراغ(ع) ادامه داد: از سوی دیگر، انسان مؤمن در عصر غیبت نیز همانند انسان مؤمن در عصر پیامبر اکرم (ص) و یا عصر حضور امامان معصوم(ع) برای شناخت حدود و مرزهای الهی در همه عرصه‌­ها، چه فردی و چه اجتماعی به عالِم‌ترین و پرهیزگارترین دین­‌شناسان عصر خویش مراجعه می­‌کند و بدین‌وسیله به شناخت طاغوت، یعنی آن کس که از حدود الهی تجاوز کرده است نایل می‌­شود. این شناخت مقدمه لازم برای کفر نظری و عملی به طاغوت است. محصول کفر به طاغوت نیز این خواهد شد که انسان مؤمن در عصر غیبت در کلیه امور خود، اعم از فردی و اجتماعی، با تقواترین و عادل­‌ترین دین­شناسان عصر خویش را مرجع و تکیه­‌گاه خود قرار داده و امور خود را به چنین انسان­‌هایی واگذار می­‌کند، زیرا نقطه مقابل طاغوت، انسان مؤمنی است که افزون بر شناخت دقیق دین خدا، حدود و مرزهای الهی را محترم شمرده، رفتار خود را مو به مو بر آنها تطبیق می­‌کند و به غیر دین خدا حکم نمی­‌کند. از چنین انسان مؤمنی در اصطلاح به «فقیه جامع شرایط» تعبیر می­‌کنیم.