خیرین طلاب مستعد را حمایت مالی کنند/ اصل معارف در ادعیه است

آیت‌الله سید علی‌اصغر هاشمی علیا، استاد اخلاق و مدرس حوزه علمیه در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا به تبیین ارزش بالای دعا در تربیت اخلاقی جامعه پرداخت و در پایان نگرانی خود را از وضعیت حوزه‌های علمیه ابراز کرد.

حاصل این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانیم؛

خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «قُلْ مَا يَعْبَأُ بِكُمْ رَبِّي لَوْلَا دُعَاؤُكُمْ؛ بگو که اگر دعای شما (و ناله و زاری و توبه شما) نبود خدا به شما چه توجه و اعتنایی داشت؟» اگر به همین یک جمله دقت کنیم همه چیز در آن هست و ارزش دعا را آشکار می‌کند.

امام سجاد(ع) دعایی در صحیفه دارد که در آنجا اول درباره استعاذه صحبت می‌کنند و بیان می‌فرمایند که انسان باید در همه سختی‌ها و رنج‌ها به خدا پناه ببرد. بعد در این دعا اولین چیزی که امام از خدا می‌خواهد این است: «اللَّهُمَّ إِنی أَعُوذُ بِک مِنْ هَیجَانِ الْحِرْصِ» اصولا بدبختی بشر در همین است. داده‌های خدا همه خوب است، حرص هم خوب است. اساسا تمام نعمت‌هایی که خدا داده بی‌جهت نداده است، تمام نعمت‌ها خوب است. اصلا دین برای بیان کیفیت استفاده از نعم الهی است و اینکه چگونه نعمت‌ها را استفاده کنیم. چشم نعمت است، چگونه از آن استفاده کنیم مهم است، زبان نعمت است، عمر نعمت است اما چگونه از آنها استفاده کنیم.

پس دین برنامه کیفیت استفاده از نعم الهی است تا به هدف خلقت و کمال انسانیت دست پیدا کنیم. اگر از نعمت‌ها تحت پرتو دین استفاده کردیم سعادت دنیا و آخرت است چون نعمت‌های الهی فقط برای آخرت نیست بلکه هم برای دنیا است و هم برای آخرت است. اینجا است که امام اولین چیزی که از آن به خدا پناه برده حرص است. الآن بشر گرفتار حرص است و نمی‌داند حرص را کجا مصرف کند. اصل حرص خوب است ولی باید این حرص در معنویت و علم و اخلاق و تقرب به خدا استفاده شود. پیامبر(ص) هم حریص بود ولی کجا حریص بود؟ قرآن می‌فرماید: «لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ؛ قطعا براى شما پيامبرى از خودتان آمد كه بر او دشوار است‏ شما در رنج بيفتيد به [هدايت] شما حريص و نسبت به مؤمنان دلسوز مهربان است». پیامبر(ص) حریص بود تا مومنین را رشد دهد.

اصل معارف دین در دعاها بیان شده

اصل معارف ما در همین دعاها و کلمات معصومین است، بی‌خود به شرق و غرب می‌رویم. ما داریم بیراهه می‌رویم، مدارس ما، دانشگاه ما، حوزه‌های ما بیراهه می‌روند. بنده خودم قم بودم، در آنجا چقدر درس اخلاق بود؟ می‌خواهم بگویم همه چیز در دعا هست؛ اخلاق اینجا هست، ادب اینجا هست. من خودم از دعاها لذت می‌برم. معارف الهی در جایی بهتر از دعا بیان نشده است.

اساس حرص حب دنیا است. اگر محبت دنیا را از دل برداریم همه چیز درست می‌شود. همه گرفتاری بشر در محبت دنیا است. این جنگ‌ها برای چیست؟ نه خارج و داخل، در خودمان! می‌خواهید یک رئیس انتخاب کنید اینقدر رقابت برای چیست؟ انسان باید بجنگد آدم خوب را به زور سر کار بیاورد نه اینکه کلی تبلیغات غیر شرعی کند تا به یک مسئولیتی برسد. بدانید کسی که این تبلیغات را می‌کند برای دنیا است. توضیح بیش از این جایز نیست!

حضرت می‌فرمایند: «اللَّهُمَّ إِنی أَعُوذُ بِک مِنْ هَیجَانِ الْحِرْصِ». اگر شما یک شیر دنبالت کند خودت را عاجز می‌دانی و باید به پناهی پناه ببری. انسان وقتی خودش را در دست نفس و زیبایی‌های دنیا عاجز و اسیر دید باید پناه ببرد. به که پناه ببرد جز خدا؟ لذا حضرت می‌فرماید خدایا از هیجان حرص به تو پناه می‌برم. امام پناه می‌برد نه من! ما همه گرفتاریم. اگر انسان بتواند از مقام دنیا، لذایذ دنیا، راحتی دنیا، تعریف و تمجیدهای بیجا بگذرد می‌تواند یک مقدار از حرصش کم کند.

حجره کوچک و زندگی فقیرانه شیخ عباس قمی

در نجف یک نفر ما را به یکی از مدارس آنجا برد و در حجره‌ها گرداند. یکجا پله می‌خورد به نحوی که عرض پله‌ها خیلی کم و ارتفاعش خیلی زیاد بود. آنجا حجره‌ای اندازه یک قالیچه کوچک بود که فقط برای یک نفر جا داشت. گفتند این حجره برای شیخ عباس قمی بوده است. من آن حجره را دیدم.

اینها اینطور زحمت کشیدند. اینها خدایی بودند، مثل ما نبودند. مگر ما می‌توانیم آنها را معرفی کنیم؟ باید زندگی آنها را دید، باید با این افراد تماس گرفت. مردم این بزرگان را نشناختند. این علمای بزرگ را ندیدند. اگر اینها نبودند چیزی دست ما نبود. مگر دشمن می‌گذاشت چیزی دست ما برسد؟ نمی‌دانم این را بگویم یا نه ولی یکی از فقهای بزرگ نماز استیجاری می‌گرفت و به ایشان کمک مالی می‌کرد چون سهم امام نمی‌گرفت.

مثل فقهای قدیم پیدا نمی‌کنیم

الآن افرادی هستند که سرپرستی ایتام را بر عهده می‌گیرند که خیلی کار خوبی است ولی چه عیبی دارد خیرین، طلبه‌های بافضلی که می‌خواهند درس بخوانند و به دین خدمت کنند ولی فقیر هستند را تأمین کنند و چند خیر جمع شوند و زندگی یک آدم مستعد را تامین کنند؟ الآن طلبه چند سال درس می‌خواند و باید برود زندگی‌اش را تأمین کند. همین است که مثل فقهای قدیم پیدا نمی‌کنیم. طلبه را کی می‌پذیریم؛ همان موقع که می‌خواهد ازدواج کند و تشکیل زندگی بدهد. آیا این آدم می‌تواند درس بخواند؟ آقای بروجردی که در 25 سالگی مجتهد بود یا دیگرانی که در سن قبل بلوغ مجتهد می‌شدند از کودکی درس می‌خواندند ولی امروز زمانی که طرف وقت تحصیلش هست به مدرسه و دانشگاه می‌رود.