به گزارش ایکنا، محمدباقر ملکیان، پژوهشگر مطالعات حدیثی، یادداشتی را درباره نگاه اخباریون به علم درایه به رشته تحریر درآورده که متن آن از نظر میگذرد؛
علم دراية الحديث علمی است ساخته و پرداخته اهل سنت. از معرفة علوم الحديث حاکم نيشابوری که از اولين آثار برجای مانده در علم درايه است، تا تديب الراوي سيوطی که يکی از مفصّل ترين آثار است، تا علوم الحديث صبحی صالح که از آثار متأخّر در اين موضوع است و به فارسی نيز ترجمه شده، همه و همه اين آثار، در بستر حديث و حديث پژوهی اهل سنت و بر اساس مبانی نظری آنها نوشته و تدوين شده است.
فضای حديثی و مبنای نظری قدمای شيعه در حديث، با فضای حديثی اهل سنّت و مبانی آنها متفاوت است. آنها نه صحيح را به معنايی که بخاری و مسلم استعمال کردهاند میشناسند، و نه اصلاً بسياری از اين اصطلاحات را به کار بردهاند.
تا اين که نوبت به مدرسه حله که بيشتر رنگ و بوی فقهی دارد، میرسد. در اين مدرسه، اوضاع حديث پژوهی تغيير میکند. مبانی حديثی جديد که بعضاً متأثّر از اهل سنت است، ورود اصطلاحات و ادبيات جديدی را در فرهنگ حديث پژوهی شيعه درپی دارد.
تا مدّتها اين اصطلاحات نو ظهور، بدون مخالفت جدّی ـ و بيشتر به تبعيت و تقليد از علمای مدرسه حله ـ در نگاشتههای علمای شيعه به کار گرفته شد، و بعضی نيز به تبعيت از اهل سنت، کتاب هايی در علم دراية الحديث نوشتند، که شايد مشهورترينش بدايه شهيد ثانی و شرح آن با عنوان رعايه، و وجيزه شيخ بهائی است.
در دوره اخباريه، علم دراية الحديث، فلسفه و فایدهاش، و از همه مهمتر، مبانی ای که سر و کارش به اين علم میافتد با چالش جدی مواجه شد. اين که تقسيم رباعی روايات چه دليل و مستندی دارد؟ بکار گيری اين اصطلاحات در سنّت حديثی قدمای محدّثين شيعه چه سابقهای دارد؟ و يا دليل عقلی و نقلی اش چيست؟ و مناقشات ديگر.
اين مناقشات هيچ وقت پاسخ داده نشد، يعنی آنچه در پاسخ مناقشات اخباريون مطرح شد بيشتر مبتنی بر مغالطه و جدل بود تا پاسخ خای علمی و مستدلّ مبتنی بر ادلّه برهانی و اقناعی.
پس از تلاشهای وحيد بهبهانی در مواجهه با مدرسه اخباريه و منقرض شدن تفکّر اخباریگری، رسالههای زيادی در علم دراية الحديث نوشته شد، از جمله لب اللباب، الکفاية في علم الدراية، و دهها شرح وجيزه شيخ بهائی که بيشتر بازنويسی، شرح، تلخيص ويا تبويب جديدی از رعايه شهيد ثانی و وجيزه شيخ بهائی است، اما هيچ گاه مناقشات اخباريون، پيرامون اين علم و سودمندی آن پاسخ داده نشد. به گمانم مناقشات مدرسه اخباريه را بايد از نو و با نگاهی همدلانه تر بازخوانی کرد؛ والحمد لله ربّ العاليمن.
انتهای پیام