نهادهای مردمی در دوران بحران «آتش به اختیار» عمل کنند / کرونا؛ نمایش پایان تاریخ لیبرالیسم
سفیر پیشین ایران در استرالیا و مکزیک درباره شکل گرفتن جلوه‌های زیبای کمک‌رسانی و خیرخواهی نیروهای مردمی در دوران بحران کرونا گفت: به دلیل ضعف‌های مدیریتی دستگاه‌های دولتی، احزاب، تشکل‌ها، مساجد و مجموعه نیروهای مردمی باید در بحران‌هایی مانند کرونا «آتش به اختیار» عمل کنند و منتظر اقدامات و تدابیر دولت، که زمانبر و نامناسب است، نمانند.
به گزارش ایکنا، رهبر معظم انقلاب در بخشی از سخنان تلویزیونی به مناسبت میلاد امام زمان(عج) به تبیین اهمیت حضور و مشارکت مردم در کمک‌رسانی به اقشار نیازمند در دوره بحران کرونا پرداختند و فرمودند: «ماه رمضان، ماه انفاق است، ماه ایثار است، ماه کمک به مستمندان است؛ چه خوب است که یک رزمایش گسترده‌ای در کشور به وجود بیاید برای مواسات و همدلی و کمک مؤمنانه به نیازمندان و فقرا که این اگر اتّفاق بیفتد، خاطره‌ی خوشی را از امسال، در ذهنها خواهد گذاشت. ما برای اینکه ارادتمان به امام زمان ثابت بشود، بایستی صحنه‌ها و جلوه‌هایی از جامعه مهدوی را خودمان به وجود بیاوریم که عرض کردیم، جامعه مهدوی، جامعه قسط و عدل است و جامعه عزّت است، جامعه علم است، جامعه مواسات و برادری است؛ اینها را بایستی ما در زندگی خودمان تحقّق ببخشیم، به قدر امکان خودمان؛ این ما را نزدیک می‌کند.»
محمدحسن قدیری ابیانه، کارشناس عالی مدیریت استراتژیک و سفیر اسبق ایران در استرالیا و مکزیک، در گفت‌وگو با ایکنا درباره نقش و وظیفه دولت و مردم در وضعیت‌های بحرانی مانند شیوع ویروس کرونا گفت: اقشار مختلف مردم، نهادهای مردمی، احزاب سیاسی و سازمان‌های غیردولتی در کشورهای مختلف، حتی در شرایط عادی، همه امور را صرفا به دست دولت‌ها نمی‌سپارند بلکه خودشان هم مشارکت فعالانه دارند. طبیعتا در وضعیت بحرانی این مشارکت و حضور باید قوی‌تر و فعالانه‌تر شود.
وی ادامه داد: مشکلی که در ایران و در ذهن بخش عمده‌ای از مردم وجود دارد این است که تصور می‌کنند دولت و حکومت آنقدر منابع مالی دارد که فقط با اتکا به آن منابع می‌تواند همه نیازهای مردم را برآورده کند. همین ذهنیت باعث شده که غالب مردم به جای مسئولیت‌پذیری بیشتر مطالبه‌گری کنند. هرچند مطالبه‌گری از دولت‌ها براساس واقعیت‌های اقتصادی ضروری است اما اگر براساس یک‌سری برداشت‌ها و تصورات نادرست از منابع و درآمدهای دولت باشد به یک مؤلفه منفی تبدیل می‌شود.
قدیری ابیانه اظهار کرد: در بیشتر کشورهای دنیا منابع ارائه خدمات عمومی از طریق مالیات مردم تأمین می‌شود در حالی که در ایران مردم بیان می‌کنند که دولت می‌خواهد هزینه‌های خود را از جیب مردم تأمین کند. البته دولت باید در جهت حذف هزینه‌های زائد و غیرضرور و مفاسد اداری و اقتصادی گام‌های جدی بردارد، اما دولت برای تأمین هزینه‌های واقعی خود راهی جز تأمین آن از طریق مردم ندارد.
تصور نادرست مردم از منابع دولت
این کارشناس مدیریت استراتژیک با بیان اینکه برخلاف تصور عمومی منابع طبیعی کشور محدود است، گفت: در حالی که بارها مطرح شده ایران بر روی دریای نفت، گاز و معادن خوابیده است. البته مجموع ذخائر نفت و گاز ایران از مجموع ذخائر هر کشوری در جهان بیشتر است اما همه اینها زیر زمین است.
وی ابراز کرد: در دوران قبل از تحریم، ایران روزی حدود 4 میلیون بشکه نفت تولید می‌کرد که به ازای هر ایرانی ماهیانه 1.5 بشکه نفت می‌شد که روزی 2.300.000 بشکه صادر می‌شد و سهم ماهانه هر ایرانی از آن 0.86 بشکه بود. درآمدی که از صادرات نفت به خزانه وارد می‌شد، به غیر از سهم شرکت نفت برای هزینه‌های تولید و اجرای پروژه‌ها و 3 درصد سهم مناطق محروم و نفت‌خیز و سهم صندوق توسعه، سال گذشته حدود 96 هزار میلیارد تومان مصوب بود که به عبارتی حدود 100 هزار تومان به ازای هر ایرانی در هر ماه است، اما اگر یک نظرسنجی انجام شود تصور مردم از درآمدهای نفتی این است که آنقدر کشور درآمد نفتی دارد که دولت می‌تواند حتی بیش از نیازهای مردم را تأمین کند و متأسفانه این یک تصور غلط ولی رایج و شایع است.
قدیری ابیانه اظهار کرد: چنین تصوراتی باعث شده که مشارکت مردم در امور مختلف، ساعات مفید کاری، بهره‌وری و نحوه مصرف ضعیف باشد و این یکی از معضلات اقتصادی و فرهنگی کشور است. در حال حاضر نیز به خاطر تحریم‌ها صادرات نفت ایران به 300 هزار بشکه در روز رسیده که به ازای هر ایرانی سالی کمتر از 1.5 بشکه است و این را باید در کنار کاهش شدید قیمت نفت گذاشت. به هر حال باید واقعیت‌ها را شناخت و از دولت‌ها به اندازه و متناسب با امکانات واقعی‌شان مطالبه‌گری کرد. دولت‌ها موظفند این امکانات را به نحو صحیحی هزینه کرده و توزیع کنند. اتفاقا در این شرایط باید مجازات سنگین‌تری برای حقوق‌های نجومی، اختلاس، اشرافی‌گری و حیف و میل منابع در نظر گرفت. اما اگر مردم فکر می‌کنند دولت در وضعیت تحریم می‌تواند همه نیازهای آنها را برآورده کند اشتباه است.
سفیر پیشین ایران در مکزیک بیان کرد: حتی در وضعیت قبل از تحریم دولت بدهی زیادی به بار آورده بود به نحوی که در ابتدای سال 1397 رقم بدهی دولت به 740 هزار میلیارد تومان رسیده بود که الان این رقم قطعا خیلی بالاتر رفته است و به عبارتی دولت به ازای هر ایرانی حدود 12 میلیون تومان بدهکار است. در حالی که علاوه بر تحریم هزینه‌های دیگری مانند سیل و کرونا به دولت تحمیل شده که کار را سخت‌تر کرده است.
بیشتر بخوانید:
وی اضافه کرد: خوشبختانه شاهد بودیم در کنار اقدامات دستگاه‌های دولتی، نیروهای مسلح، بسیج در مسئله سیل و کرونا، نیروهای مردمی نیز به طور گسترده وارد شدند و برای کاهش مشکلات ناشی از سیل و کرونا تلاش کردند. در ماجرای کرونا اولا شاهد فعالیت‌های فداکارانه مجموعه کادر درمانی هستیم و در کنار آن بسیج مردمی نیز به خوبی مشاهده می‌شود و نیروهای مردمی اعم از روحانیون، دانشجویان، بسیج، مساجد و ...وارد عرصه شده و صحنه‌های زیبایی رقم خورده است و به جرئت می‌توان گفت حضور و مشارکت خیرخواهانه مردمی نسبت به مشارکت مردم در سایر کشورهای جهان بسیار بیشتر بوده که همچنان باید تداوم پیدا کرده و البته در همه زمینه‌ها و زمان‌ها، نه فقط در دوره بحران، بروز و ظهور داشته باشد.
قدیری ابیانه تأکید کرد: در واقع مشارکت مردم در ابعاد مختلف نقش اصلی را در حل مشکلات، رفع موانع و زمینه‌سازی پیشرفت فراهم می‌کند. این نقش مردم آنقدر مهم است که باید گفت حتی اگر امام معصوم(ع) حاکم و رهبر یک جامعه باشد اما مردم به وظایف خود عمل نکنند به نتایج دلخواه نخواهیم رسید. کما اینکه نهج‌البلاغه پر است از گلایه امام علی(ع) از مردم زمان خودش که به وظایف خود عمل نکردند. در ایران هم هر جا مردم مشارکت فعال کردند پیروزی حاصل شد و هر جا مشارکت نکردند موفقیت لازم به دست نیامده است. البته صالح، پاک و کارآمد بودن دولت نیز خیلی مهم است اما نقش اصلی را باز مردم ایفا می‌کنند.
این کارشناس مسائل سیاسی اظهار کرد: در همین مسئله کرونا بار اصلی بر دوش وزارت بهداشت و کادر درمانی است که فداکارانه و ایثارگرانه عمل می‌کند و مردم هم به آنها کمک می‌کنند، اما با وجود این بی‌توجهی برخی اقشار به دستورالعمل‌های بهداشتی و مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا باعث شده که فعلاً موفقیت کامل حاصل نشود. در واقع اگر بخش کوچکی از جامعه درست عمل نکنند آسیب آن متوجه کل مردم می‌شود؛ همانطور که یک نفر مبتلا به کرونا با بی‌احتیاطی و بی‌توجهی‌های بهداشتی می‌تواند ده‌ها نفر رامبتلا کند.
قدیری ابیانه یادآور شد: در وضعیت فعلی اعمال سیاست‌های سخت‌گیرانه بهداشتی و در خانه ماندن موجب آسیب برخی اقشار و رکود کسب و کارها شده و دولت وظیفه دارد که از این اقشار حمایت کند اما همه باید بدانند منابع دولتی برای چنین امر خطیری کفایت نمی‌کند و اینجاست که مشارکت مردمی با هر سطح و توانی بسیار حائز اهمیت است تا نگذارند اقشار ضعیف در ایام کرونایی دچار آسیب‌های جدی شوند.
چگونگی رابطه دولت و نیروهای مردمی در دوران بحران
قدیری‌ابیانه درباره ضعف دولت در استفاده صحیح از ظرفیت نیروهای مردمی و استفاده از اطلاعات و داده‌های آنان به ویژه در شرایط بحران گفت: دولت ما دولت بی‌تدبیری است و از مدیریت خوب کشور از سوی دولت فعلی ناامید هستم. برای نمونه دولت در مقابله با کرونا باید جلوی سفرها را در ایام عید می‌گرفت اما قاطعیت و تدبیر لازم را به خرج نداد و حتی صحبت از تخصیص 60 لیتر بنزین نوروزی در مجلس مطرح شد که خوشبختانه لغو شد، ولی نفس مطرح شدن و بررسی آن نشانه بی‌تدبیری است. یا شاهد بودیم در روزها و هفته‌های ابتدایی ورود کرونا به کشور رئیس‌جمهور خود را مسئول مبارزه با کرونا نمی‌دانست و بعد از سؤال رئیس مجلس از مقام رهبری، مسئولیت آن را به عهده گرفت.
وی افزود: در مسئله رابطه و همکاری دولت با نیروهای مردمی نیز دولت باید مدیریت کند تا فعالیت‌های بخش خصوصی، خیرین و مساجد به نحو مطلوب و اولویت‌بندی شده هدایت شود اما معتقدم به دلیل ضعف‌های مدیریتی دستگاه‌های دولتی، احزاب، تشکل‌ها، مساجد و مجموعه نیروهای مردمی باید در بحران‌هایی مانند کرونا «آتش به اختیار» عمل کنند. یعنی این نیروها و مجموعه‌های مردمی در سطح محله و منطقه به شناسایی افراد و خانواده‌های آسیب‌دیده از کرونا مبادرت کنند و مشکلات آن اقشار را حل کنند، زیرا اینکه دولت بخواهد اقدام به شناسایی و کمک‌رسانی کند هم زمانبر است و هم ممکن نیست.
بیشتر بخوانید:
سفیر پیشین ایران در استرالیا بیان کرد: لذا نباید منتظر اقدامات و تدابیر دولت ماند و هر کس، چه فردی چه جمعی، بتواند کاری انجام دهد باید انجام دهد. حتی در محلات باید جمع‌هایی را تشکیل داد که به شناسایی کارها و اقدامات انجام‌نشده بپردازد. در واقع با نشستن به انتظار اقدامات حمایتی دولت ممکن است فرصت برای حمایت و کمک مؤثر به اقشار ضعیف از بین برود. لذا در این ایام برای کمک‌رسانی باید «آتش به اختیار» عمل کرد.
کرونا و عیان شدن ویژگی‌های منفی فرهنگی و اجتماعی غرب
قدیری ابیانه درباره رفتارشناسی مردم ایران در دوره بحران کرونا و مقایسه آن با رفتار مردم در کشورهای پیشرفته غربی، در حالی که بیشتر روشنفکران غالبا در طول تاریخ معاصر مردم ایران را به لحاظ فرهنگی و اجتماعی تحقیر و توهین می‌کردند، گفت: مردم ایران مردمی عاطفی هستند و فرهنگ اسلامی و ایرانی در ملت ما نهادینه شده و لذا در بحران‌‌ها عواطف پاک مردم صحنه‌های زیبایی از خیرخواهی و کمک‌رسانی را رقم می‌زند. در حالی که در کشورهای غربی در دوره بحران کرونا شاهد از اولویت خارج کردن درمان افراد مسن یا عدم پرستاری از آنان در خانه سالمندان هستیم. در حالی که وقوع چنین اتفاقی در ایران بسیار نادر است و کادر درمانی و پزشکی بیشتر از توان خود تلاش و ایثار می‌کنند.
وی بیان کرد: البته قطعا کشورهای غربی نکات مثبتی دارند، اما نکات منفی رفتاری و فرهنگی نیز دارند که باید هر دو را دید. در ماجرای کرونا مشخص شد که غربی‌ها در شرایط عادی و برخورداری و رفاه آرام و قانونمند هستند اما اگر کمی تحت فشار اقتصادی و روحی قرار بگیرند وحشی‌گری آنها فعال و عیان می‌شود. البته مردم ما هم نقاط منفی دارند و لذا باید درباره خودمان و دیگران تلاش کرد نقاط منفی و مثبت را شناخت و نقاط منفی را از بین برد و نقاط مثبت را تقویت کرد.
این کارشناس مسائل سیاسی اظهار کرد: متأسفانه در کشور ما عده‌ای غرب‌زده هستند که از غرب هیچ نکته منفی نمی‌بینند و همه چیز غرب را مثبت می‌دانند و در عین حال مردم ایران را کاملا سیاه و حقیر می‌پندارند و این از ویژگی‌های غرب‌زدگی است، در حالی که ملت ایران زمینه پیشرفت زیادی دارد. امروز اقشاری از مردم در موضوع کرونا در حوزه‌های مختلف؛ تولید تجهیزات پزشکی، توزیع اقلام بهداشتی، تأمین غذا برای نیازمندان، ایجاد سهولت در کسب و کار مردم، خود را بخشی از راه حل دیدند و این فرهنگی است که باید برای همیشه در کشور نهادینه شود.
قدیری ابیانه اظهار کرد: اتفاقا شیوع و گسترش کرونا در غرب باعث شد توهمی که برخی روشنفکران با الگو و بی‌نقص نشان دادن غربی‌ها در مردم تزریق کرده بودند فروریخته شود. زیرا مشخص شد که خود اروپا و آمریکا هم در مسائل بهداشتی و درمانی دچار مشکلات عدیده هستند و هم به لحاظ عملکردی با دزدی از اقلام بهداشتی همدیگر به هیچ وجه به اصول انسانی پایبند نیستند. به نظر من کرونا پایان تاریخ «لیبرالیسم» را به نمایش گذاشت.
گفت‌وگو از مهدی مخبری
انتهای پیام
