سریال «مرضیه» مجموعهای به کارگردانی فلورا سام است که سعی دارد با زبانی جدید مفاهیم عاشورایی را برای مخاطبان بیان کند. این فیلم داستان پزشکی حاذق است که به شهری کوچک رفته تا بتواند از تخصصش برای مردم آن ناحیه استفاده کند. این مجموعه لوکیشنهای متعددی دارد و بخش عمده آن در ورامین فیلمبرداری شده، اما قسمتهایی از آن هم در بیمارستان محک تهران تصویربرداری شده است. خبرگزاری ایکنا گزارشی از پشت صحنه این سریال تهیه کرده است که مشروح آن را در زیر میخوانید. بیمارستان محک یکی از لوکیشنهای سریال «مرضیه» است. این مکان به دلیل امکاناتی که در اختیار دارد تاکنون مورد استفاده بسیاری از فیلمسازان قرار گرفته است. مثلاً بسیاری از قمستهای سریال «اغما» نیز در این بیمارستان تصویربرداری شده است. سالها پیش برای تهیه گزارش از پشت صحنه اغما به این بیمارستان آمدهام و حالا ده سال از آن زمان میگذرد.
یکی از سالنهای بخش شرقی بیمارستان در اختیار گروه فیلمبرداری قرار گرفته است، گروه در حال تصویربرداری سکانسی از بازی حسن زارعی، پژمان بازغی و ماهچهره خلیلی بود. این سکانس با چند برداشت ضبط شد و نکته جالب در این بخش هماهنگی کارگردان با بازیگران بود، چون زوایایی که او برای حرکت بازیگرانش انتخاب میکرد آنها را در ایفای بهتر نقش یاری میکرد. البته سابقه بازیگری فلورا سام در این زمینه به او کمک کرده است تا بتواند این روند را بهتر هدایت کند.
پس از تصویربرداری این سکانس فرصتی ۱۰ دقیقهای در اختیار هنرمندان قرار گرفت تا در این زمان زوایای دوربین تغییر کند. درباره تغییر پوزیشن فیلمبرداری یک نکته کاملاً عیان بود و برخلاف گذشته دیگر نیاز نبود تا کرینهای فیلمبرداری بعد از هر پلان جابهجا شوند، چون امکان حمل دوربین با وسایل امروزی، شرایط را برای فیلمبرداری راحتتر از گذشته کرده است، در سکانس بعدی داریوش ارجمند حضور داشت و در این صحنه ماهچهره خلیلی که در این سریال نقش مرضیه را ایفا میکند همبازی او بود.
داریوش ارجمند از جمله بازیگرانی است که کیفیت بازیاش به طرف مقابل انگیزه میدهد تا بازی بهتری ارائه دهد، به ویژه که او قبل از ضبط با بازیگر مقابلش درباره صحنه صحبت میکند و این صحنه پس از دو برداشت ضبط شد. در زمان استراحت گروه فرصتی پیش آمد تا در اتاق گریم گفتوگویی با داریوش ارجمند داشته باشیم. علاوه بر گریمور سریال، مجید اوجی، تهیهکننده، ماهچهره خلیلی و امیرحسین صدیق نیز حضور داشتند که با آنها نیز به گفتوگو نشستیم.
داریوش ارجمند، بازیگر سریال مرضیه، درباره این اثر و ویژگیهای کیفی سریال در پرداختن به موضوعات عاشورایی گفت: اولاً باید بگویم که مرضیه یک اثر سفارشی یا محرمی نیست. البته عناوینی چون سفارشی را درک میکنم، اما این نامگذاری درباره ماه محرم معنا ندارد. متأسفانه اینها عناوینیاند که تلویزیون آن را باب کرده است و پایه و اساس منطقی ندارد. آثار دفاع مقدسی هم یکی از این عناوین است. تلویزیون روند شتابزدهای را نسبت به مناسبتهای مختلف پی گرفته که سبب بیکیفیتی آثار شده است.
شتاب در ساخت؛ سم آثار نمایشی
وی افزود: رسانه ملی در آثار مناسبتی مثلاً به کارگردان سفارش تولید یک سریال ۱۵ قسمتی را در ۱۵ روز میدهد و قطعاً در چنین شرایطی نمیتوان انتظار داشت که یک اثر زیبنده برای مخاطبان تولید شود. برای تولید یک اثر درخور برای ماه محرم نیاز است از ابتدای سال با یک برنامهریزی قوی و منسجم به این موضوع پرداخت که این رویکرد کمتر در رسانه ملی مورد توجه است.
بازیگر نقش مالک اشتر ادامه داد: برخوردی که با مفاهیمی همچون عاشورا در تلویزیون میشود به هیچ وجه زیبنده نیست، به ویژه اینکه هرچه داریم از عاشوراست. این معنا به اندازهای وسیع و بزرگ است که نمیتوان ابعاد آن را با آثار سطحی و شتابزده ترسیم کرد؛ بنابراین اگر قرار است در این زمینه فعالیتی انجام شود باید از تمامی جهات به آن بپردازیم.
ارجمند با تأکید بر اینکه سریال مرضیه نگاهی مستقیم به محرم ندارد، گفت: این اثر به صورت مستقیم به ماه محرم نمیپردازد، بلکه داستان در طول محرم رخ میدهد و همین موضوع روند قصه را تغییر داده و سبب عکسالعملهای متفاوت در شخصیتها میشود. البته نشانههای عاشورایی را به وفور در این سریال میتوان مشاهده کرد و به دلیل عشقی که ایرانیان به امام حسین (ع) دارند این موضوع عجیب نیست. کافی است این روزها به خیابان برویم تا عشق به اباعبدالله (ع) را مشاهده کنیم. این عشق تنها منحصر به ایران نیست، بلکه همه جهان را در بر گرفته است.ارجمند با بیان اینکه راهپیمایی عظیم اربعین بخشی از فرهنگ عاشوراست که دنیا را به تعظیم واداشته است، اظهار کرد: اتفاقی که در اربعین حسینی شاهدش هستیم در جهان بیهمتاست، چون جمعیتی میلیونی با پای پیاده به سوی مراد خود میروند و در این مسیر از هیچ سختی و گرفتاری ابا ندارند. اربعین موضوعی است که تمامی اشکال هنری میتواند به آن بپردازد. در این میان سینما و تلویزیون هم میتوانند با تصویرگری از این رویداد مبلغ فرهنگ عاشورا در تمام دنیا باشند.جفا به معنااین بازیگر با انتقاد از نگاه سطحی به آثار عاشورایی، بیان کرد: متأسفم که با سطحینگری به آثار عاشورایی نگاه میکنیم و تا اسمی از این آثار میآوریم مخاطبان آن را بیکیفیت قلمداد میکنند، درصورتیکه باید در این عرصه بهترین و فاخرترین آثار تولید شود. اما در این میان مرضیه یک متن بسیار خوب دارد، مرضیه اثری انتقادی است که به گونهای به محرم هم مربوط است و محرم را جدای از زندگی نمیداند، زیرا فرهنگ عاشورا را نمیتوان در زمان محصور کرد. هر اثری که مضمون آن ظلمستیزی و ایثارگری است در حقیقت در راستای آرمانهای عاشورا ساخته شده است. این جمله را از کودکی به ما آموختهاند: «کل یوم عاشورا، کل ارض کربلا»، اما متأسفانه فقط این جمله را شنیدهایم و آن را درک نکردهایم.
ارجمند در خاتمه سخنانش درباره نقش خود در سریال مرضیه گفت: در این سریال نقش پزشکی را بازی میکنم که از تعلقات زندگی شهری خسته شده است، برای همین به یک شهرستان کوچک رفته و سعی دارد با خدمت به مردم آن منطقه، زندگیاش را دگرگون کند. من ایفای نقش در هر اثری را نمیپذیرم و قطعاً اگر مرضیه مجموعه خوبی نبود ایفای نقش در آن را قبول نمیکردم و البته شخصیت و منش کارگردان و تهیهکننده هم برایم مهم بود و مجموعه این عوامل سبب شد تا حضور در این اثر را بپذیرم.
فضای حاکم بر اتاق گریم خوشایند و دلچسب بود و امیرحسین صدیق، بازیگر بااخلاق سینما، فضا را برای گروه دلنشینتر کرده بود. او با پوششی جالب بر سر صحنه فیلمبرداری حاضر شده بود و لباسی بلوچی بر تن داشت، وقتی چرایی این امر را از او جویا شدیم، پاسخ داد که تنها به دلیل راحتی این لباس را بر تن کرده است. او تأکید کرد پوششهای بومی ایران را دوست دارد، برای همین هرازگاهی یکی از پوششهای محلی را استفاده میکند. شاید این سبک پوشش را بتوان به فال نیک گرفت و در فضایی که پوشش عمده بازیگران سینما و تلویزیون سنخیتی با پوششهای ایرانی و اسلامی ندارد، این امر درخور توجه است.
وی تجربه حضور خود در مرضیه را چنین توصیف کرد: وقتی فیلمنامه این اثر به من پیشنهاد شد، برای ایفای نقش در پروژهای در اصفهان حضور داشتم. برای همین مردد بودم که آیا حضور در این سریال برایم میسر است یا نه، اما وقتی دریافتم فلورا سام و مجید اوجی کارگردانی و تهیه کنندگی کار را برعهده دارند بدون درنگ پذیرفتم، زیرا به کیفیت کار این زوج هنرمند اطمینان دارم؛ همچنین ویژگیهای این نقش و نگاهی که به موضوع عاشورا در این سریال وجود داشت برایم جذاب بود.
وی افزود: مجید اوجی از آن دست هنرمندانی است که در ۴ دهه فعالیت هنریاش همواره به حقوق مادی تمامی عوامل پایبند بوده است و به همین جهت این خوشنامی سبب شده تا اغلب هنرمندان به پیشنهادهای او با روی گشوده پاسخ دهند و شاید این پایبندی به این اصول از پایهایترین موارد اخلاق اسلامی است.
صدیق درباره شتابزدگی آثار مناسبتی سیما گفت: گروه تولید در این امر نقشی ندارند و در این راستا مسئولان سیما اصلیترین نقش را بازی میکنند، زیرا هر فیلمساز یا تهیه کنندهای دوست دارد که برای تولید اثرش همه شرایط فراهم باشد و در صورت عدم فراهم بودن شرایط، دیگر کاری از دست گروه تولید برنمیآید. درباره سریال مرضیه خوشبختانه شتاب حاکم بر روی روند تولید تأثیر منفی نداشت.
وی درباره ویژگی سریالی که میخواهد بیانگر ارزشهای عاشورا باشد، گفت: از نگاه من اثر عاشورایی در گام اول باید بیانگر آلام توده مردم باشد. همچنین باید اخلاقیات مورد توجه قرار گیرد و هم میتوان به شکل روایتهای امروزی به آن پرداخت و هم میتوان روایت تاریخی از آن ارائه کرد. البته با توجه به امکاناتی که هماکنون در اختیار فیلمسازان قرار دارد به نظرم نگاه معاصر میتواند اقدامی مؤثرتر باشد، مگر اینکه بودجههایی نظیر «مختارنامه» در اختیار سازنده قرار گیرد.
سخنان ما با امیرحسین صدیق با آغاز فیلمبرداری نیمهکاره ماند و او باید جلوی دوربین میرفت. این بازیگر برخلاف بسیاری از نقشهای طنزی که تا امروز ایفا کرده در این مجموعه نقش جدی بازی میکند. در این سکانس او با داریوش ارجمند همبازی است. در این صحنه وی با داریوش ارجمند، به عنوان پزشکی که وی را معالجه میکند، گفتوگو میکند. این صحنه با چند برداشت ثبت شد و نوبت به بازی ماهچهره خلیلی رسید. گروه استراحتی کوتاه میکند تا زاویه و مکان تصویربرداری تغییر کند. همین زمان اندک به ما این فرصت را داد تا با پژمان بازغی گفتوگویی داشته باشیم.
وی درباره دلایل حضورش در سریال مرضیه که ویژه ماه محرم تولید شده است، اظهار کرد: آشنایی با فلورا سام و مجید اوجی و تجربه همکاری با آنها یکی از دلایل ایفای نقش در این اثر است. غنای متن یکی دیگر از دلایل مؤثر برای حضورم در این سریال است؛ قصه این مجموعه روایتی پلیسی ـ اجتماعی دارد که کمتر در تلویزیون به آن پرداخته شده است.روایتی در بطن ماه محرموی افزود: این سریال به صورت مستقیم به واقعه عاشورا نمیپردازد، فقط قصه در بازه زمانی محرم رخ میدهد، اما همزمانی با این ایام شخصیتها را تحت تأثیر قرار میدهد و قصه روایتی جذاب به خود میگیرد. مفاسد اقتصادی هم از موضوعاتی است که در این سریال مطرح شده است. من در این مجموعه نقش روزنامهنگاری را بازی میکنم که به همراه دوستش درصدد کشف یک جریان فساد است و همین موضوع منجر به وقوع اتفاقاتی در سریال میشود.این بازیگر درباره سطحینگری مجموعههای مناسبتی سیما گفت: عمدتاً آثار مناسبتی سیما با شتابزدگی و سطحینگری همراه هستند و همین عامل کیفیت فیلمها را تحت تأثیر قرار میدهد. در همین مجموعه هم شتابزدگی وجود دارد. این اثر همزمان با تصویربرداریاش روی آنتن میرود. البته تلاش کردهایم که این تعجیل آسیبی به اثر وارد نکند، اما در هر صورت این روند قطعاً بیتأثیر نیست.
بازغی درباره گروه بازیگران مجموعه مرضیه اظهار کرد: یکی دیگر از عواملی که سبب میشود فیلم یا سریالی موفق باشد، مجموعه بازیگران آن اثر است. در مرضیه تیم بازیگری به گونهای طراحی شده است که همه نقشها فرصت دیده شدن داشته باشند. همچنین اطمینانی که تمام گروه به کارگردان و تهیهکننده دارند انگیزه آنها را برای کیفیت بهتر مضاعف کرده است.
بعد از گفتوگو با بازغی، سکانس بازی ماه چهرهخلیلی با حسن زارعی در یکی از ورودیهای بیمارستان گرفته شد. در این صحنه خلیلی با شتاب در حال خارج شدن از بیمارستان است که با حسن زارعی روبهرو میشود و با وی درباره اتفاقی که قرار است رخ دهد حرف میزند. این سکانس به دلیل دیالوگ زیاد و هیجانی خود زمانی نیم ساعته را به خود اختصاص داد تا در نهایت برداشت مطلوب مد نظر کارگردان گرفته شود. همچنین، این دقت در مجموعه نشان داد که در کنار شتاب حاکم بر کار میتوان با کمی تلاش کیفیت را هم داشت.
فلورا سام، کارگردان این مجموعه، نیز در اندک فرصتی که برای گرفتن پلان بعدی فراهم شده بود به ایکنا گفت: تاکنون چند اثر مناسبتی را کارگردانی کردهام و به همین جهت با فضای تولید این قبیل آثار آشنایی دارم. سریالهای مناسبتی همان گونه که بارها گفته شده بدون زمانبندی قبلی و با شتابزدگی خاصی ساخته میشوند و فشار روانی فراوانی را برای اعضای گروه در پی دارند، اما به دلیل علاقه شخصی که به این حوزه دارم با وجود تمام دشواریها، ساخت سریال مرضیه را پذیرفتم و تلاش کردم تا اثری درخور توجه مخاطبان عرضه شود. وی درباره ویژگی آثار عاشورایی گفت: در مرضیه تلاش کردهام پیامی را به بیننده منتقل کنم که شاید بتواند راهکاری برای رفع مشکلاتش باشد و قصد دارم به مخاطبان بگویم که اگر آرمانهای عاشورایی در سراسر زندگی نهادینه شود، جامعه دیگر وضعیت فعلی را نخواهد داشت. عاشورا تنها یک آیین نیستاین کارگردان تأکید کرد: عاشورا یک مناسبت تقویمی و تاریخی نیست که تنها به دهه ابتدایی محرم خلاصه شود، عاشورا میتواند درس زندگی باشد. برای پرداختن به واقعه عاشورا لازم نیست تنها به وقایع صدر اسلام بسنده کرد. گاهی این قبیل آثار نشانی از تفکر عاشورایی در خود ندارند، گاهی قصهای که در زمان حال رخ میدهد میتواند اثرگذاری بیشتری داشته باشد و با مخاطبان سهلتر ارتباط برقرار کند.
وی ادامه داد: البته باید به این نکته توجه کرد که نمایش مناسک ایام محرم و عاشورا میتواند در این زمینه مؤثر باشد، زیرا این نوع تصویرگری دیگر کارکرد اولیه خود را از دست داده است و دیگر برای مخاطبان جریانساز نیست. یک اثر عاشورایی ما را به تفکر وامیدارد و این ویژگی را نمیتوان تنها با تحریک هیجانات و احساسات در آثار دینی ایجاد کرد. محتوایی که قرار است به مخاطب امروز ارائه شود باید در قالب جدیدی قرار گیرد. وی در پایان از عوامل سریال مرضیه تشکر کرد و گفت: خوشبختانه اکثر دوستانی که در «مرضیه» حضور دارند، انتخابهای اولم برای حضور در این اثر بودند و مضمون این اثر و عشق آنان به امام حسین(ع) نیز سبب شد که بدون چشمداشت و خستگیناپذیر حاضر شوند.
آخرین فردی که در این گزارش با وی گفتوگو کردیم حسن زارعی بود. این بازیگر که بیشتر او را با سریال دیوار به دیوار میشناسیم با ذکر اینکه مرضیه اثری اخلاقمدار است، بیان کرد: وقتی فیلمنامه این سریال به من پیشنهاد شد، تصور کردم مانند سایر آثار مناسبتی قرار است نگاهی گذرا به عاشورا داشته باشد، اما با خواندن فیلمنامه دریافتم این مجموعه میتواند قوی و اثرگذار باشد. این سریال درصدد نمایش مناسک نیست و سعی دارد به مضامینی بپردازد که ما را در دستیابی به تزکیه اخلاقی هدایت کند. وی افزود: نکته مهم اینجاست که ما با تبلیغ سبک زندگی، عموماً راهکار نشان نمیدهیم و تنها به این موضوع تأکید میکنیم که زندگی باید متناسب با ارزشهای دینی و ملی باشد. برای همین هم دستاورد مثبتی در این زمینه نداریم، اما در سریال «مرضیه» این اتفاق رخ نمیدهد و کارگردان سعی میکند نشان دهد که چگونه میتوان با استعانت از آموزههای عاشورایی به سطح مطلوبی از زندگی انسانی دست یافت.
این بازیگر درباره نشان دادن عزاداری به منزله یکی از ارکان آثار مناسبتی و عاشورایی گفت: من با جبههگیریهای افراطی که درباره عزاداریها صورت میگیرد موافق نیستم. البته درک میکنم تکرارهای فراوان در این زمینه ممکن است برای مخاطب خستهکننده باشد، اما اگر نمایش مناسک هوشمندانه باشد میتواند به کیفیت اثر صدمه وارد نکند و این اتفاق در سریال مرضیه رخ داده است. کارکرد و مخاطب آثار عاشورایی بینالمللی استوی در ادامه با اشاره به اینکه موضوعات عاشورایی مخاطب خاص ندارد، تأکید کرد: فیلم عاشورایی مخاطب خاص ندارد یا به گروه سنی یا قشر خاصی محدود نمیشود، زیرا عشق به امام حسین (ع) در بین تمام ایرانیان وجود دارد و همه اقشار بنا به ذات خود به این موضوعات گرایش دارند. اگر به مراسم عزاداری بنگرید از گروهها و اقشار گوناگون در آن شرکت میکنند، حتی کودکانی که شاید هنوز پیام عاشورا را درنیافتهاند هم در این مراسم با علاقه و کنجکاوی حضور مییابند.
زارعی با بیان اینکه کارکرد و مخاطب آثار مذهبی به خصوص آثار عاشورایی بینالمللی است، افزود: مسلمانان در اقصی نقاط جهان پراکندهاند و در خاورمیانه و کشورهای منطقه هم مسلمانان شیعه و سنی فراوانی زندگی میکنند، برای مثال در عراق، سوریه و لبنان این قبیل آثار میتوانند مخاطبان فراوانی داشته باشند و اگر رویکرد مناسبی در این زمینه داشته باشیم، قطعاً میتوانیم آثارمان را در این کشورها ارائه دهیم.این بازیگر ادامه داد: در مجموعه مرضیه تمامی عوامل در خدمت مضمون اثر هستند. در گام اول میتوان به فیلمنامه این مجموعه اشاره کرد. شخصیتپردازیهای این قصه واقعیاند و در مراحل پردازش آنها اغراق نشده است، به ویژه در شخصیتهای سفید سعی شده که از جنس مردم باشند تا بتوان با آنها ارتباط برقرار کرد، در غیر این صورت با فرشتههایی مواجهایم که در جهان واقعی وجود ندارند. این ویژگی درباره شخصیتهای منفی هم صدق میکند و تعلیقهای خوبی در این اثر وجود دارد که به جذابیت آن افزوده است و به همین جهت مخاطب علاقهمند تا پایان آن را دنبال میکند.وی درباره تیم بازیگری این سریال گفت: شاید مرسوم نباشد که یک بازیگر در مورد همکارانش اظهار نظر کند، اما میتوان گفت که مجموعه خوبی کنار هم گرد آمدهاند و گوناگونی نقشها سبب شده است تا بازیگران متعددی در این مجموعه حضور داشته باشند، برخلاف آثار بسیاری که این روزها با بازیگران محدود تولید میشوند. زارعی نکته حائز اهمیت دیگر را مختص کارگردانی این مجموعه دانست و بیان کرد: فلورا سام ارتباط خوبی با گروه برقرار میکند و بازیگرانش خواستههای او را درک میکنند و همین عامل روی کیفیت اثر تأثیر بسزایی داشته است. تعجیل؛ یکی از آسیبهای آثار مناسبتی زارعی با اشاره به زمان مناسب پخش سریال، تصریح کرد: معمولاً سریالهایی مناسبتی در ایامی روی آنتن میروند که مخاطب ندارند، اما خوشبختانه این اتفاق در مورد مرضیه رخ نداده است، چون عموم مردم در دهه اول محرم به مراسم عزاداری میروند. پس پخش بعد از ایام عزاداری این امکان را به مخاطبان میدهد تا بتوانند تماشاگر این سریال باشند.بازیگر سریال «دیوار به دیوار» درباره زمان اندک تولید این مجموعه گفت: یکی از آسیبهایی که سالها در آثار مناسبتی وجود دارد تعجیل برای این تولیدات است. این مسئله بارها از تریبونهای گوناگون تذکر داده شده و تأثیر این تعجیل در آثار کاملاً مشهود است. این اقدامات برای کاهش هزینه صورت میگیرد، اما در هر صورت کیفیت خوب نیازمند هزینه مناسب است.
وی درخاتمه اظهار کرد: بازخوردهای مخاطبان بیانگر آن است که توانستهاند با این سریال ارتباط برقرار کنند و بسیاری از آنها اذغان کردهاند که نگاهی را که در این سریال حاکم است تاکنون مشاهده نکردهاند و به همین جهت مایلاند این مجموعه را تا پایان دنبال کنند.
بعد از گفتوگو با زارعی گروه برای گرفتن سکانسهای دیگر آماده میشد، اما زمانی که به ما برای گرفتن گزارش داده شد به پایان رسید. برای همین با خداحافظی از گروه از بیمارستان خارج شدم تا شاید برای تهیه گزارش دیگر در آینده، باز هم به این بیمارستان بیایم.
گزارش از داوود کنشلو
انتهای پیام