جوانی و زندگی مشترك از نگاه قرآن
دوران جوانی برای هر كسی رنگ و بوی خاص خود را دارد و نگاه‌ها و جهان‌بينی افراد نسبت به اين دوره از سن آدمی متفاوت است ولی در يك مسأله، همه با هم تفاهم دارند كه زيباترين دوره زندگی انسان است كه در اين دوره می‌توان زيربنای تمام موفّقیّت‌های زندگی را بنيان نهاد.
به گزارش خبرنگار افتخاری خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا)، جوانی به دوره‌ای از سن آدمی گفته می‌شود كه در آن همه مواهب الهی با هم جمع می‌شوند تا زيباترين و بانشاط‌ترين لحظات عمرخود را بگذرانند.
در دوره‌ای كه بدن‌ها درد نمی‌كند، پاها استوار است و زانو درد و كمر درد و ناراحتی‌های جانبی در او ديده نمی‌شود و خود به خود شادی را به همراه دارد و نشاط و سرور و قدرت و توانايی در اين دوره از سن، انسان را به آينده اميدوار می‌كند و او را وا می‌دارد تا برای فردای ناتوانی توشه‌ای بردارد و آينده را با تمام وجود و از تمام حيث برای خود و خانواده‌اش تأمين و تضمين كند و البته عدّه‌ای را هم فقط مغرور می‌كند و آن می‌شود كه نه از جوانی چيزی می‌فهمند و نه از زندگی كه شاعران را در اين باره شعر بسيار است:
از زندگانيم گله دارد جوانيم
شرمنده جوانی از اين زندگانيم (شهريار)
بهار آمد به صحرا و گل و دشت
جوانی هم بهاری بود و بگذشت (باباطاهر)
عهد جوانی كه بهار تن است
نسبتش اينك هم از اين گلشن است
تا بود اسباب جوانی به تن
روی چو گل باشد، تن چون سمن (امير خسرو دهلوی)
افسوس كه نامه جوانی طی شد
و آن تازه بهار زندگانی دی شد
آن مرغ طرب كه نام او بود شباب
افسوس ندانم كه كی آمد، كی شد (خيام)
و البته دريغ خوردن از دوران جوانی را جوان نمی‌فهمد چون در آن سن قرار دارد و تا وقتی كه در آن شور و نشاط است از فردای غصّه و غم خبر ندارد و يا اصلاً دلش نمی‌خواهد كه در اين مورد بينديشد، چون به حال و لحظه اكنون می‌انديشد و بس.
دوران جوانی برای هر كسی رنگ و بوی خاص خود را دارد و نگاه‌ها و جهان‌بينی افراد نسبت به اين دوره از سن آدمی متفاوت است ولی در يك مسأله، همه با هم تفاهم دارند كه زيباترين دوره زندگی انسان است كه در اين دوره می‌توان زير بنای تمام موفّقیّت‌های زندگی را بنيان نهاد و بيشتر از دوره‌های مختلف سنّی می‌توان عاشق شد و عاشق ماند.
زيباترين نهاد تشكيلاتی مجموعه‌های كوچك بشری را خانواده تشكيل می‌دهد كه در آن و به واسطه‌ی آن زندگی مشترك دو زوج غير همجنس آغاز می‌شود و آنها برای خود هدف و استراتژی خاصّی برای پيشرفت دارند و زندگی خود را با عشق و شيرينی آن آغاز می‌كنند.
در تمام اديان الهی و در تمام سنن پيامبران آسمانی تشكيل زندگی مشترك، يكی از زيباترين پديده‌های دينی و بشری شمرده می‌شود و در هر دينی، هم قوانينی برای پايداری اين شركت مهم در زندگی وجود دارد كه بين دو زوج شكل می‌گيرد و قوام و دوام زندگی را تضمين می‌كند.
پس با توجّه به مشكلات اقتصادی موجود و با توجّه به مولّفه‌هايی نظير بی‌كاری جوانان و عدم استقلال مالی و افزايش توّرم و ... شايسته است كه دولت‌مردان عزيز برای تشويق جوانان به ازدواج و ترغيب خانواده‌ها به حفظ رابطه‌ی زيبای زناشويی و آموزش و ترويج اخلاق اسلامی در ميان مردم از اين پايگاه آدم‌سازی محافظت كنند. چرا كه شأن انسان‌ها به تربيت خانوادگی‌شان بر می‌گردد و افراد بی‌خانواده را كسی برای مشكلات به وجود آورده زياد مقصّر نمی‌داند، چون همه‌ی عوامل مخرّب دست در دست هم می‌دهند تا آن جوان بی‌خانواده در رأس هرم ناهنجاری قرار گيرد.
نقش تربيت خانوادگی و حضور خانواده در كاستن ناهنجاری‌های اجتماعی را به هيچ وجه نمی‌توان منكر شد و راه‌كارهای جايگزين هم نمی‌توانند جايگزين مناسبی برای والدين و خانواده باشند، چون درمان موضعی و مسكّنی بيش نيستند.
جا دارد كه همه‌ی مردم و دولت و قانون‌گذاران دست در دست هم دهند و اين مشكل را از ريشه حل كنند و برای آينده نسل‌های‌مان برنامه و هدف داشته باشند و برای زندگی مشترك هم شأن اجتماعی والايی آن‌چنان كه در قرآن و حديث است در نظر بگيرند و هرگز در مراحل مختلف برنامه‌نويسی و قانون‌گذاری خود، زندگی مشترك جوانان و حفظ زندگی مشترك افراد جامعه را با ندانم‌كاری به خطر نيندازند و يا فدای برنامه‌های زودگذر و بی‌هدف و بی‌ارزش نكنند.
خانواده در اسلام
در اسلام خانواده دارای ارزش والايی است و احكام بسيار زيادی در قرآن كريم و احاديث در حفظ حرمت خانواده می‌بينيم.
خانواده‌ی مستقل (جدا از خانواده‌ی پدری) با ازدواج آغاز می‌شود و زن و مرد در قالب ازدواج، برنامه‌هايی دارند كه در تعامل با يكديگر به اجرا در می‌آيد. امّا در خانواده حقوقی است كه بايد رعايت شود و آن هم حقوق خانواده به صورت عام و حق زن و شوهر نسبت به يكديگر و نسبت به زندگی مشترك به صورت خاص است كه در اسلام دارای قوانين مشخّص اجرايی است كه به وسيله‌ی آيات وحی در قرآن كريم برای هدايت مردم از جانب خداوند حكيم نازل شده است.
در قرآن كريم می‌خوانيم: «و عاشروهنَّ بالمعروفِ». با همسران خود خوشرفتارى كنيد/ نساء -19.
«و لهنَّ مثل الَّذى عليهنَّ بالمعروف». و مانند همان حقوقى كه مردان بر زنان دارند، زنان به نحو معروف بر مردان دارند/ بقره-228
«قد علمنا ما فرضنا عليهم فى ازواجهم». ما هر آن‌چه را در رابطه با زنانشان بر آنان واجب كرده‌ايم، مى‌دانيم/ احزاب -50
و رسول خدا (صلّى الله عليه وآله وسلم) فرمودند: «مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ ضَیَّعَ مَنْ يعُولُ». كسى كه حقوق عائله‌ی خود را ضايع كند از رحمت خدا دور است.
در اسلام خانواده از جايگاه رفيعی برخوردار است و به همين منظور برنامه‌های آموزشی فراوانی نسبت به همديگر دارند و البته بايد اقرار كرد كه در اسلام و در قرآن به تنهايی ده‌ها برابر قانون خانواده كه در كشورهای مختلف جاری و حكم فرماست، قانون و فرمان وجود دارد تا زندگی به سمت و سوی ناهمواری و پستی نلغزد و اساس زندگی زير سئوال نرود.
در مورد مهریّه‌ی زن و حفظ حرمت او در قرآن آيات زيادی وجود دارد تا اساس زندگی برای عيش و نوش به بازی گرفته نشود. در قرآن آمده است كه: «اگر زنان را بيش از آن‌كه با آنها تماس بگيريد طلاق دهيد در حالی كه مهری برای آنها تعيين كرده‌ايد، نصف آن چه را كه تعيين كرده‌ايد بپردازيد مگر آن‌كه آنها ببخشند» /بقره-237
و حتی برای كسانی كه طلاق می‌دهند و در آستانه‌ی مرگ قرار دارند شايسته است كه برای زن طلاق داده هديه‌ای از ميراث خود را قرار دهند: «وللمطلّقات متاعٌ بالمعروفِ حقّاً علی المتّقين». و برای زنان مطلّقه، هديه‌ی مناسبی لازم است. اين حقّی است برای مردان پرهيزگار/ بقره-241
و يا در جای ديگری از قرآن كريم می‌خوانيم: «زنان شما كشتزار شمايند» /بقره -222
هنگامی كه زنان را طلاق داديد و به آخرين روزهای عدّه رسيدند، يا به طرز صحيحی آنها را نگهداريد و يا به طرز پسنديده‌ای آنها را رها سازيد و هيچ‌گاه به خاطر زيان رساندن و تعدّی كردن آنها را نگه نداريد و كسی كه چنين كند (به زن ستم كند) به خويشتن ستم كرده است»/بقره- 231
و در كل رابطه مرد و زن را چونان لباس و ستر و مكمّل هم معرّفی می‌كند: «هنّ لباسٌ ولكم وانتم لباسٌ لهنّ». آنها لباس شما هستند و شما لباس آنها / بقره 187
و اينكه به عهدی كه بستيد وفا كنيد، چه زن و چه مرد در هنگام ازدواج و بر سر سفره عقد تفاهم نامه‌ای را امضاء می‌كنند كه همان عقدنامه نام دارد و براساس آن در پيشگاه خداوند كريم و قرآن و قانون موظّفند تا با يكديگر مدارا كنند و بر قوام و نظام زندگی متعّهد باشند: «به پيمانی كه با من بسته‌ايد وفا كنيد تا من نيز وفا كنم »/بقره-40. يا در جايی ديگر می‌فرمايد: «هرگز نمی‌توانيد ميان زنان به عدالت رفتار كنيد »/نساء- 129. اين آيه نشانگر اين است كه قرآن كريم تعدّد ازدواج را منوط بر عدالت و رعايت حقّ زن می‌داند كه به خودیّ خود نشان‌دهنده‌ی اين واقعیّت است كه اين نوع ازدواج هم مصلحتی دارد و بيانگر اين مورد مهم است كه هر كسی نمی‌تواند به بهانه‌ی عیّاشی بگويد كه زن ديگری می‌خواهم و كار حرامی كه نيست. شايد اين موارد برای زنانی كه نمی‌توانند صاحب فرزندی شوند و يا در اثر نوعی بيماری توانايی و زيبايی خود را از دست دادند و از اين قبيل افراد باشد ولی برای همين قبيل از افراد هم رضايت زن و عدالت بين زنان را حرف اوّل و آخر مسأله می‌داند و اجازه لجام گسيختگی را نمی‌دهد.
البته برفرض ديگر اگر اين اجازه برای همه باشد، توانايی مالی و رضايت مالی يكی از اقسام رضايت زن است و عدالت و تقسيم شدن در هفته و ماه برای هر يك قسم ديگر آن است كه نظام خانواده حكم می‌كند كه بنابر توصيه‌ی قرآن كريم همواره با همان يك زن زندگی را به زيبايی سپری كنيم، مگر اينكه اتّفاقی بيفتد و يا مرگ ناگهانی و فراقی حاصل شود و يا بالاجبار طلاقی پيش آيد، چرا كه خداوند مهر و زندگی و عقد را شيرين كرده است و هرگز دوست داشتن و دوستی ازدواج از دل مرد و زن متعهّد نمی‌رود و به قول ضرب‌المثل ما ايرانی‌ها كه: «خدا يكی، زن يكی».
امّا حق و حقوق خانواده در اسلام بر پنج قسم است:
الف – حقّ زن به مرد
ب- حقّ مردبه زن
ج- حقّ والدين نسبت به اولاد
چ- حقّ اولاد نسبت به والدين
ح- حقّ خانواده در اجتماع (در برخورد با برادران وخواهران دينی و...) كه ما در اين مقال در مورد دو حقّ واجب در زندگی صحبت می‌كنيم، حقّی كه شيرينی عشق را به همراه دارد و به قول حافط (عليه‌الرحمة) كه وصالش كمتر از صبح پادشاهی نيست.
حقوقی كه شوهر نسبت به زن خود دارد:
الف - تهيه لوازم زندگى: پيامبر خدا (ص) فرمودند: «فَعَلَیْكُمْ رِزْقُهُنَّ وَ كِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ». خوراك و پوشاك زنان به نحو معروف بر شما واجب است. امام سجاد (ع) فرمودند:
«وارد شدن به بازار و خريد يك درهم گوشت براى عائله‌ام كه آن را هوس كرده‌اند برای من بهتر از آزاد كردن بنده‌ای است». امام ششم (عليه السلام) فرمودند: «مِنْ سَعادَةِ الرَّجُلِ اَنْ یَكُونَ الْقَیِّمَ عَلى عِيالِهِ». سرپرستى زن و بچه و رسيدگى به امور آنان از خوشبختى مرد است.
خداوند در قرآن كريم می‌فرمايد: «وبرای زنان همانند وظايفی كه بر دوش آن‌هاست حقوق شايسته‌ای قرار داده شده».بقره-228
يا مودت ورحمت را قانون جدايی‌ناپذير همسران موفّق می‌داند: «و در ميان‌تان مودّت و رحمت قرار دارد»/روم –21
ب- تهيه اسباب و لوازم ازدواج و مهر و نفقه در حد و حدود توان برای ازدواج پايدار: اين هم يكی از مسايلی است كه مشكلات زيادی را برای ازدواج و زندگی و ادامه زندگی در هم كفو بودن به‌وجود می‌آورد چون در صورت نقصان يكی از ديگری تا آخر عمر نق‌زدن و بد شنيدن وجود دارد.
ج- توانايی پرداختن به زندگی متوسّط: كسی كه برای ازدواج آماده می‌شود بايد توان حداقل خريدها و اجاره‌ها را داشته باشد. نه مثل بعضی از ازدواج‌های امروزی كه با عشق شروع می‌شود ولی طرفين و به خصوص مرد زندگی به اندازه‌ی خود، پول تو جيبی ندارد و بر كاری مسلّط نيست و از همه بدتر اينكه به هر كاری هم برای نان در آوردن و زندگی كردن دست نمی‌زند، چون كسر شأن خود می‌داند. هر چند هم در قرآن كريم و هم در احاديث پيامبر خدا و ائمه بارها خوانده‌ايم كه با زنان هم كفو (در يك اندازه و برابر از هر نظر ) ازدواج كنيد.
چ-خوشرفتارى و اخلاق نيكوداشتن در خانواده: امام چهارم (ع) فرمودند: «اِنَّ اَرْضاكُمْ عِنْدَ اللهِ اَسْبَغُكُمْ عَلى عِيالِهِ». هر كه بر خانواده‌اش بيشتر توسعه دهد، حضرت حق از او خوشنودتر است.
رسول خدا (ص) فرمودند: «آن‌چه را مسلمان به خاطر خدا براى همسرش مى‌خرد ثواب صدقه دارد».
ح- احترام به زن: رسول حق (ص) فرمودند: «بزرگ مردان زنان را گرامی شمارند وفرومايگان زنان را خوار دارند»، نهج الفصاحه /ح.ش.1520
و در جای ديگر می‌فرمايند: «مَنِ اتَّخَذَ زَوْجَةً فَلْیُكْرِمْها». كسى كه زن می گيرد، بايد او را احترام كند»
ونيز فرمودند: «در شگفتم كسى كه همسرش را مى‌زند، با اينكه خود او به كتك خوردن سزاوارتراست، زن را با چوب مزنيد كه موجب قصاص است».
اميرالمومنين (ع) فرمود: «زنان در دست شما امانت هستند، بر آنان سخت نگيريد و بلاتكليفشان مگذاريد».
خ- آراسته و پاكيزه بودن: همان‌طور كه مرد، دوست دارد زن خود را زيبا، پاكيزه، خوش لباس و معطر ببيند، زن هم از مرد خود همين توقع را دارد. زن هم می‌خواهد كه شوهرش با عطر زدن، لباس منظم و پاكيزه پوشيدن و خوش تيپ، چونان نگينی در انگشتری او باشد و اين دو در كنار هم زيبايی و وقار وعدالت را به تماشا بگذارند.
شايد داستان «ابن سيرين» را شنيده باشيد كه علاوه بر زيبايی تمام، شيك پوش و مرتّب و تميز روی بود كه زنی صاحب جمال عاشق او شد و برای تصاحب او درها را بست ولی او چونان يوسف‌وار از دست زن گريخت و البته كاری كرد كه زن از او متنفّر شود چون اندك فرصتی از زن خواست تا به دست شويی رود وسپس در آن‌جا تمام لباس و بدنش را با نجسی‌های دست‌شويی نجس می‌كند ولباس معطّرش را بد بو می‌كند. زن با ديدن او او را طرد می‌كند و البته خدا هم به خاطر اين صبر و وقارش به او قدرت تعبير خواب را می‌دهد كه جای داستان در اينجا نيست. ولی آراستگی ابن سيرين بعدها در ازدواج كه قطع نشد. او خود را از گناه محفوظ نگه داشت و در تمام زندگی مشتركش بهترين همسر بود. با توجّه به آن‌كه زيبارو و خوش‌پوش بود، ولی در دام هواهای نفسانی نيفتاد.
امام رضا (ع) می‌فرمايد: «زينت كردن مرد وخود را نظيف و پاكيزه و آماده ساختن، به پاكی وعفّت زن، كمك زيادی می كند».
د ـ صبر كردن بر سختی‌ها: زندگی سر شار از پستی و بلندی است و در اين جاده پر پيچ و خم اوّلين مسأله‌ای كه جوهر مرد را برای زندگی آماده می‌كند صبر است. با صبور بودن می‌توان از تندی‌های همسر، گذشت و برای جبران كاستی‌ها تلاش كرد و زندگی را به شيرينی و زيبايی تبديل كرد.
ذ- مشورت كردن با شريك خانواده: مشورت كردن و آيه معروف «وامرهم شورا بينهم» را خداوند فقط برای مردان نازل نكرده است. مشورت كردن در كارهای مهم و حتّی كارهايی كه زن در مورد آن اطّلاعی ندارد مفيد زندگی و از وظايف است. چرا كه زن نيمه ديگر زندگی است و بايد از اين موارد آگاهی داشته باشد.
مشورت كردن با شريك خانواده و ياد دادن به هم، فرقی نمی‌كند چه زن دانش‌اش بيشتر باشد و چه مرد، يكی از كمالات زندگی بشر است كه متأسّفانه امروزه به سركوفت زنی و بد گويی وسری بالاتر داشتن بدل شده كه روش غلطی است وبايد به جايگاه اصيلش برگردد.
ر- خوش زبانی در خانه وخانواده: خوش زبانی در خانه و خانواده از اصولی است كه هم در قرآن وهم در احاديث به آن توجّه شده است. قرآن كريم می‌فرمايد: «وقولو للنّاس حسنا»ً. و به مردم نيك بگوييد (خوش زبان باشيد )/ بقره- 83.
پيامبر اكرم(ص) می‌فرمايند: «زيبايی، زير زبان است» و امام زين‌العابدين علی ابن حسين(ع) می‌فرمايند: « گفتارخوش، ثروت را زياد، روزی را وسيع می‌كند و موجب محبوبیّت در خانواده و ورود به بهشت می‌شود».
ز- وظيفه مشترك بين زن ومرد (امر به معروف ونهی از منكر): اين وظيفه مشترك بين زن و مرد است. چرا كه برای زنان مؤمن هم زياد پيش می‌آيد كه در ازدواجی نامأنوس گرفتار می‌شوند و شوهران‌شان به عقايد و اصول دين و زندگی پايبند نيستند و همچنين برای مردانی كه زنانشان به وقار و حرمت وحياء آشنايی ندارند و يا گرفتار سبزه‌ی مزبله (زن زيبا در خانواده زشت ) می‌شوند.
قرآن كريم به پيامبر اكرم(ص) می‌فرمايد: «بستگان نزديكت را از عذاب پروردگارت بترسان» /شعرا-214 و «خود و خانواده خود را از آتشی كه هيزمش بدن‌های مردم و سنگ‌ها است، حفظ كنيد »/ تحريم -6.
س- مشورت و مشاركت با زن، بله و زن ذليلی، نه: دين اسلام برای قوام زندگی مرد را ستون زندگی قرار داده و اختيارات بيشتر و عذاب بيشتری را به خاطر نادرستی در انجام وظايف برای او در نظر گرفته است. اسلام می‌گويد با هم مشورت كنيد، ولی تمام كننده كلام و نتيجه‌گيری آن با مرد باشد.
رسول خدا (ص) می‌فرمايد: «كسی كه تحت فرمان و امر زنش باشد، خداوند او را از صورت در آتش پرتاب كند».
متأسّفانه امروزه اين امر در دنيای شرق به شدّت پيشرفت كرده و در دنيای غرب با اين همه دب‌دبه و كب‌كبه، آزادی زنان كمتر از شرق اين موارد ديده می‌شود و اين هم البته به خاطر دور شدن تدريجی مردم از متن جامعه دينی و گرايش به سكولاريسم دروغين غربی است كه نتيجه‌ای جز پوچی و اضمحلال خانواده‌ها را به همراه ندارد.
در يك كلام بايد گفت: كه اوّلين حق و حقوق زن در اسلام بر مرد، داشتن خانه (يا اجاره ای يا مالكیّت) و تأمين لباس و پوشاك و خوراك و وسايل مورد نياز و ضروری زندگی است، چنان كه پيامبر اكرم صلّی الله عليه وآله می‌فرمايد: «بهترين افراد در ميان شما كسی است كه با خانواده‌اش نيكوتر رفتار كند و من از همه شما بيشتر نسبت به زن و اهل خانه خود، خوشرفتارم».
در دوره‌ای كه بدن‌ها درد نمی‌كند، پاها استوار است و زانو درد و كمر درد و ناراحتی‌های جانبی در او ديده نمی‌شود و خود به خود شادی را به همراه دارد و نشاط و سرور و قدرت و توانايی در اين دوره از سن، انسان را به آينده اميدوار می‌كند و او را وا می‌دارد تا برای فردای ناتوانی توشه‌ای بردارد و آينده را با تمام وجود و از تمام حيث برای خود و خانواده‌اش تأمين و تضمين كند و البته عدّه‌ای را هم فقط مغرور می‌كند و آن می‌شود كه نه از جوانی چيزی می‌فهمند و نه از زندگی كه شاعران را در اين باره شعر بسيار است:
از زندگانيم گله دارد جوانيم
شرمنده جوانی از اين زندگانيم (شهريار)
بهار آمد به صحرا و گل و دشت
جوانی هم بهاری بود و بگذشت (باباطاهر)
عهد جوانی كه بهار تن است
نسبتش اينك هم از اين گلشن است
تا بود اسباب جوانی به تن
روی چو گل باشد، تن چون سمن (امير خسرو دهلوی)
افسوس كه نامه جوانی طی شد
و آن تازه بهار زندگانی دی شد
آن مرغ طرب كه نام او بود شباب
افسوس ندانم كه كی آمد، كی شد (خيام)
و البته دريغ خوردن از دوران جوانی را جوان نمی‌فهمد چون در آن سن قرار دارد و تا وقتی كه در آن شور و نشاط است از فردای غصّه و غم خبر ندارد و يا اصلاً دلش نمی‌خواهد كه در اين مورد بينديشد، چون به حال و لحظه اكنون می‌انديشد و بس.
دوران جوانی برای هر كسی رنگ و بوی خاص خود را دارد و نگاه‌ها و جهان‌بينی افراد نسبت به اين دوره از سن آدمی متفاوت است ولی در يك مسأله، همه با هم تفاهم دارند كه زيباترين دوره زندگی انسان است كه در اين دوره می‌توان زير بنای تمام موفّقیّت‌های زندگی را بنيان نهاد و بيشتر از دوره‌های مختلف سنّی می‌توان عاشق شد و عاشق ماند.
زيباترين نهاد تشكيلاتی مجموعه‌های كوچك بشری را خانواده تشكيل می‌دهد كه در آن و به واسطه‌ی آن زندگی مشترك دو زوج غير همجنس آغاز می‌شود و آنها برای خود هدف و استراتژی خاصّی برای پيشرفت دارند و زندگی خود را با عشق و شيرينی آن آغاز می‌كنند.
در تمام اديان الهی و در تمام سنن پيامبران آسمانی تشكيل زندگی مشترك، يكی از زيباترين پديده‌های دينی و بشری شمرده می‌شود و در هر دينی، هم قوانينی برای پايداری اين شركت مهم در زندگی وجود دارد كه بين دو زوج شكل می‌گيرد و قوام و دوام زندگی را تضمين می‌كند.
پس با توجّه به مشكلات اقتصادی موجود و با توجّه به مولّفه‌هايی نظير بی‌كاری جوانان و عدم استقلال مالی و افزايش توّرم و ... شايسته است كه دولت‌مردان عزيز برای تشويق جوانان به ازدواج و ترغيب خانواده‌ها به حفظ رابطه‌ی زيبای زناشويی و آموزش و ترويج اخلاق اسلامی در ميان مردم از اين پايگاه آدم‌سازی محافظت كنند. چرا كه شأن انسان‌ها به تربيت خانوادگی‌شان بر می‌گردد و افراد بی‌خانواده را كسی برای مشكلات به وجود آورده زياد مقصّر نمی‌داند، چون همه‌ی عوامل مخرّب دست در دست هم می‌دهند تا آن جوان بی‌خانواده در رأس هرم ناهنجاری قرار گيرد.
نقش تربيت خانوادگی و حضور خانواده در كاستن ناهنجاری‌های اجتماعی را به هيچ وجه نمی‌توان منكر شد و راه‌كارهای جايگزين هم نمی‌توانند جايگزين مناسبی برای والدين و خانواده باشند، چون درمان موضعی و مسكّنی بيش نيستند.
جا دارد كه همه‌ی مردم و دولت و قانون‌گذاران دست در دست هم دهند و اين مشكل را از ريشه حل كنند و برای آينده نسل‌های‌مان برنامه و هدف داشته باشند و برای زندگی مشترك هم شأن اجتماعی والايی آن‌چنان كه در قرآن و حديث است در نظر بگيرند و هرگز در مراحل مختلف برنامه‌نويسی و قانون‌گذاری خود، زندگی مشترك جوانان و حفظ زندگی مشترك افراد جامعه را با ندانم‌كاری به خطر نيندازند و يا فدای برنامه‌های زودگذر و بی‌هدف و بی‌ارزش نكنند.
خانواده در اسلام
در اسلام خانواده دارای ارزش والايی است و احكام بسيار زيادی در قرآن كريم و احاديث در حفظ حرمت خانواده می‌بينيم.
خانواده‌ی مستقل (جدا از خانواده‌ی پدری) با ازدواج آغاز می‌شود و زن و مرد در قالب ازدواج، برنامه‌هايی دارند كه در تعامل با يكديگر به اجرا در می‌آيد. امّا در خانواده حقوقی است كه بايد رعايت شود و آن هم حقوق خانواده به صورت عام و حق زن و شوهر نسبت به يكديگر و نسبت به زندگی مشترك به صورت خاص است كه در اسلام دارای قوانين مشخّص اجرايی است كه به وسيله‌ی آيات وحی در قرآن كريم برای هدايت مردم از جانب خداوند حكيم نازل شده است.
در قرآن كريم می‌خوانيم: «و عاشروهنَّ بالمعروفِ». با همسران خود خوشرفتارى كنيد/ نساء -19.
«و لهنَّ مثل الَّذى عليهنَّ بالمعروف». و مانند همان حقوقى كه مردان بر زنان دارند، زنان به نحو معروف بر مردان دارند/ بقره-228
«قد علمنا ما فرضنا عليهم فى ازواجهم». ما هر آن‌چه را در رابطه با زنانشان بر آنان واجب كرده‌ايم، مى‌دانيم/ احزاب -50
و رسول خدا (صلّى الله عليه وآله وسلم) فرمودند: «مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ ضَیَّعَ مَنْ يعُولُ». كسى كه حقوق عائله‌ی خود را ضايع كند از رحمت خدا دور است.
در اسلام خانواده از جايگاه رفيعی برخوردار است و به همين منظور برنامه‌های آموزشی فراوانی نسبت به همديگر دارند و البته بايد اقرار كرد كه در اسلام و در قرآن به تنهايی ده‌ها برابر قانون خانواده كه در كشورهای مختلف جاری و حكم فرماست، قانون و فرمان وجود دارد تا زندگی به سمت و سوی ناهمواری و پستی نلغزد و اساس زندگی زير سئوال نرود.
در مورد مهریّه‌ی زن و حفظ حرمت او در قرآن آيات زيادی وجود دارد تا اساس زندگی برای عيش و نوش به بازی گرفته نشود. در قرآن آمده است كه: «اگر زنان را بيش از آن‌كه با آنها تماس بگيريد طلاق دهيد در حالی كه مهری برای آنها تعيين كرده‌ايد، نصف آن چه را كه تعيين كرده‌ايد بپردازيد مگر آن‌كه آنها ببخشند» /بقره-237
و حتی برای كسانی كه طلاق می‌دهند و در آستانه‌ی مرگ قرار دارند شايسته است كه برای زن طلاق داده هديه‌ای از ميراث خود را قرار دهند: «وللمطلّقات متاعٌ بالمعروفِ حقّاً علی المتّقين». و برای زنان مطلّقه، هديه‌ی مناسبی لازم است. اين حقّی است برای مردان پرهيزگار/ بقره-241
و يا در جای ديگری از قرآن كريم می‌خوانيم: «زنان شما كشتزار شمايند» /بقره -222
هنگامی كه زنان را طلاق داديد و به آخرين روزهای عدّه رسيدند، يا به طرز صحيحی آنها را نگهداريد و يا به طرز پسنديده‌ای آنها را رها سازيد و هيچ‌گاه به خاطر زيان رساندن و تعدّی كردن آنها را نگه نداريد و كسی كه چنين كند (به زن ستم كند) به خويشتن ستم كرده است»/بقره- 231
و در كل رابطه مرد و زن را چونان لباس و ستر و مكمّل هم معرّفی می‌كند: «هنّ لباسٌ ولكم وانتم لباسٌ لهنّ». آنها لباس شما هستند و شما لباس آنها / بقره 187
و اينكه به عهدی كه بستيد وفا كنيد، چه زن و چه مرد در هنگام ازدواج و بر سر سفره عقد تفاهم نامه‌ای را امضاء می‌كنند كه همان عقدنامه نام دارد و براساس آن در پيشگاه خداوند كريم و قرآن و قانون موظّفند تا با يكديگر مدارا كنند و بر قوام و نظام زندگی متعّهد باشند: «به پيمانی كه با من بسته‌ايد وفا كنيد تا من نيز وفا كنم »/بقره-40. يا در جايی ديگر می‌فرمايد: «هرگز نمی‌توانيد ميان زنان به عدالت رفتار كنيد »/نساء- 129. اين آيه نشانگر اين است كه قرآن كريم تعدّد ازدواج را منوط بر عدالت و رعايت حقّ زن می‌داند كه به خودیّ خود نشان‌دهنده‌ی اين واقعیّت است كه اين نوع ازدواج هم مصلحتی دارد و بيانگر اين مورد مهم است كه هر كسی نمی‌تواند به بهانه‌ی عیّاشی بگويد كه زن ديگری می‌خواهم و كار حرامی كه نيست. شايد اين موارد برای زنانی كه نمی‌توانند صاحب فرزندی شوند و يا در اثر نوعی بيماری توانايی و زيبايی خود را از دست دادند و از اين قبيل افراد باشد ولی برای همين قبيل از افراد هم رضايت زن و عدالت بين زنان را حرف اوّل و آخر مسأله می‌داند و اجازه لجام گسيختگی را نمی‌دهد.
البته برفرض ديگر اگر اين اجازه برای همه باشد، توانايی مالی و رضايت مالی يكی از اقسام رضايت زن است و عدالت و تقسيم شدن در هفته و ماه برای هر يك قسم ديگر آن است كه نظام خانواده حكم می‌كند كه بنابر توصيه‌ی قرآن كريم همواره با همان يك زن زندگی را به زيبايی سپری كنيم، مگر اينكه اتّفاقی بيفتد و يا مرگ ناگهانی و فراقی حاصل شود و يا بالاجبار طلاقی پيش آيد، چرا كه خداوند مهر و زندگی و عقد را شيرين كرده است و هرگز دوست داشتن و دوستی ازدواج از دل مرد و زن متعهّد نمی‌رود و به قول ضرب‌المثل ما ايرانی‌ها كه: «خدا يكی، زن يكی».
امّا حق و حقوق خانواده در اسلام بر پنج قسم است:
الف – حقّ زن به مرد
ب- حقّ مردبه زن
ج- حقّ والدين نسبت به اولاد
چ- حقّ اولاد نسبت به والدين
ح- حقّ خانواده در اجتماع (در برخورد با برادران وخواهران دينی و...) كه ما در اين مقال در مورد دو حقّ واجب در زندگی صحبت می‌كنيم، حقّی كه شيرينی عشق را به همراه دارد و به قول حافط (عليه‌الرحمة) كه وصالش كمتر از صبح پادشاهی نيست.
حقوقی كه شوهر نسبت به زن خود دارد:
الف - تهيه لوازم زندگى: پيامبر خدا (ص) فرمودند: «فَعَلَیْكُمْ رِزْقُهُنَّ وَ كِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ». خوراك و پوشاك زنان به نحو معروف بر شما واجب است. امام سجاد (ع) فرمودند:
«وارد شدن به بازار و خريد يك درهم گوشت براى عائله‌ام كه آن را هوس كرده‌اند برای من بهتر از آزاد كردن بنده‌ای است». امام ششم (عليه السلام) فرمودند: «مِنْ سَعادَةِ الرَّجُلِ اَنْ یَكُونَ الْقَیِّمَ عَلى عِيالِهِ». سرپرستى زن و بچه و رسيدگى به امور آنان از خوشبختى مرد است.
خداوند در قرآن كريم می‌فرمايد: «وبرای زنان همانند وظايفی كه بر دوش آن‌هاست حقوق شايسته‌ای قرار داده شده».بقره-228
يا مودت ورحمت را قانون جدايی‌ناپذير همسران موفّق می‌داند: «و در ميان‌تان مودّت و رحمت قرار دارد»/روم –21
ب- تهيه اسباب و لوازم ازدواج و مهر و نفقه در حد و حدود توان برای ازدواج پايدار: اين هم يكی از مسايلی است كه مشكلات زيادی را برای ازدواج و زندگی و ادامه زندگی در هم كفو بودن به‌وجود می‌آورد چون در صورت نقصان يكی از ديگری تا آخر عمر نق‌زدن و بد شنيدن وجود دارد.
ج- توانايی پرداختن به زندگی متوسّط: كسی كه برای ازدواج آماده می‌شود بايد توان حداقل خريدها و اجاره‌ها را داشته باشد. نه مثل بعضی از ازدواج‌های امروزی كه با عشق شروع می‌شود ولی طرفين و به خصوص مرد زندگی به اندازه‌ی خود، پول تو جيبی ندارد و بر كاری مسلّط نيست و از همه بدتر اينكه به هر كاری هم برای نان در آوردن و زندگی كردن دست نمی‌زند، چون كسر شأن خود می‌داند. هر چند هم در قرآن كريم و هم در احاديث پيامبر خدا و ائمه بارها خوانده‌ايم كه با زنان هم كفو (در يك اندازه و برابر از هر نظر ) ازدواج كنيد.
چ-خوشرفتارى و اخلاق نيكوداشتن در خانواده: امام چهارم (ع) فرمودند: «اِنَّ اَرْضاكُمْ عِنْدَ اللهِ اَسْبَغُكُمْ عَلى عِيالِهِ». هر كه بر خانواده‌اش بيشتر توسعه دهد، حضرت حق از او خوشنودتر است.
رسول خدا (ص) فرمودند: «آن‌چه را مسلمان به خاطر خدا براى همسرش مى‌خرد ثواب صدقه دارد».
ح- احترام به زن: رسول حق (ص) فرمودند: «بزرگ مردان زنان را گرامی شمارند وفرومايگان زنان را خوار دارند»، نهج الفصاحه /ح.ش.1520
و در جای ديگر می‌فرمايند: «مَنِ اتَّخَذَ زَوْجَةً فَلْیُكْرِمْها». كسى كه زن می گيرد، بايد او را احترام كند»
ونيز فرمودند: «در شگفتم كسى كه همسرش را مى‌زند، با اينكه خود او به كتك خوردن سزاوارتراست، زن را با چوب مزنيد كه موجب قصاص است».
اميرالمومنين (ع) فرمود: «زنان در دست شما امانت هستند، بر آنان سخت نگيريد و بلاتكليفشان مگذاريد».
خ- آراسته و پاكيزه بودن: همان‌طور كه مرد، دوست دارد زن خود را زيبا، پاكيزه، خوش لباس و معطر ببيند، زن هم از مرد خود همين توقع را دارد. زن هم می‌خواهد كه شوهرش با عطر زدن، لباس منظم و پاكيزه پوشيدن و خوش تيپ، چونان نگينی در انگشتری او باشد و اين دو در كنار هم زيبايی و وقار وعدالت را به تماشا بگذارند.
شايد داستان «ابن سيرين» را شنيده باشيد كه علاوه بر زيبايی تمام، شيك پوش و مرتّب و تميز روی بود كه زنی صاحب جمال عاشق او شد و برای تصاحب او درها را بست ولی او چونان يوسف‌وار از دست زن گريخت و البته كاری كرد كه زن از او متنفّر شود چون اندك فرصتی از زن خواست تا به دست شويی رود وسپس در آن‌جا تمام لباس و بدنش را با نجسی‌های دست‌شويی نجس می‌كند ولباس معطّرش را بد بو می‌كند. زن با ديدن او او را طرد می‌كند و البته خدا هم به خاطر اين صبر و وقارش به او قدرت تعبير خواب را می‌دهد كه جای داستان در اينجا نيست. ولی آراستگی ابن سيرين بعدها در ازدواج كه قطع نشد. او خود را از گناه محفوظ نگه داشت و در تمام زندگی مشتركش بهترين همسر بود. با توجّه به آن‌كه زيبارو و خوش‌پوش بود، ولی در دام هواهای نفسانی نيفتاد.
امام رضا (ع) می‌فرمايد: «زينت كردن مرد وخود را نظيف و پاكيزه و آماده ساختن، به پاكی وعفّت زن، كمك زيادی می كند».
د ـ صبر كردن بر سختی‌ها: زندگی سر شار از پستی و بلندی است و در اين جاده پر پيچ و خم اوّلين مسأله‌ای كه جوهر مرد را برای زندگی آماده می‌كند صبر است. با صبور بودن می‌توان از تندی‌های همسر، گذشت و برای جبران كاستی‌ها تلاش كرد و زندگی را به شيرينی و زيبايی تبديل كرد.
ذ- مشورت كردن با شريك خانواده: مشورت كردن و آيه معروف «وامرهم شورا بينهم» را خداوند فقط برای مردان نازل نكرده است. مشورت كردن در كارهای مهم و حتّی كارهايی كه زن در مورد آن اطّلاعی ندارد مفيد زندگی و از وظايف است. چرا كه زن نيمه ديگر زندگی است و بايد از اين موارد آگاهی داشته باشد.
مشورت كردن با شريك خانواده و ياد دادن به هم، فرقی نمی‌كند چه زن دانش‌اش بيشتر باشد و چه مرد، يكی از كمالات زندگی بشر است كه متأسّفانه امروزه به سركوفت زنی و بد گويی وسری بالاتر داشتن بدل شده كه روش غلطی است وبايد به جايگاه اصيلش برگردد.
ر- خوش زبانی در خانه وخانواده: خوش زبانی در خانه و خانواده از اصولی است كه هم در قرآن وهم در احاديث به آن توجّه شده است. قرآن كريم می‌فرمايد: «وقولو للنّاس حسنا»ً. و به مردم نيك بگوييد (خوش زبان باشيد )/ بقره- 83.
پيامبر اكرم(ص) می‌فرمايند: «زيبايی، زير زبان است» و امام زين‌العابدين علی ابن حسين(ع) می‌فرمايند: « گفتارخوش، ثروت را زياد، روزی را وسيع می‌كند و موجب محبوبیّت در خانواده و ورود به بهشت می‌شود».
ز- وظيفه مشترك بين زن ومرد (امر به معروف ونهی از منكر): اين وظيفه مشترك بين زن و مرد است. چرا كه برای زنان مؤمن هم زياد پيش می‌آيد كه در ازدواجی نامأنوس گرفتار می‌شوند و شوهران‌شان به عقايد و اصول دين و زندگی پايبند نيستند و همچنين برای مردانی كه زنانشان به وقار و حرمت وحياء آشنايی ندارند و يا گرفتار سبزه‌ی مزبله (زن زيبا در خانواده زشت ) می‌شوند.
قرآن كريم به پيامبر اكرم(ص) می‌فرمايد: «بستگان نزديكت را از عذاب پروردگارت بترسان» /شعرا-214 و «خود و خانواده خود را از آتشی كه هيزمش بدن‌های مردم و سنگ‌ها است، حفظ كنيد »/ تحريم -6.
س- مشورت و مشاركت با زن، بله و زن ذليلی، نه: دين اسلام برای قوام زندگی مرد را ستون زندگی قرار داده و اختيارات بيشتر و عذاب بيشتری را به خاطر نادرستی در انجام وظايف برای او در نظر گرفته است. اسلام می‌گويد با هم مشورت كنيد، ولی تمام كننده كلام و نتيجه‌گيری آن با مرد باشد.
رسول خدا (ص) می‌فرمايد: «كسی كه تحت فرمان و امر زنش باشد، خداوند او را از صورت در آتش پرتاب كند».
متأسّفانه امروزه اين امر در دنيای شرق به شدّت پيشرفت كرده و در دنيای غرب با اين همه دب‌دبه و كب‌كبه، آزادی زنان كمتر از شرق اين موارد ديده می‌شود و اين هم البته به خاطر دور شدن تدريجی مردم از متن جامعه دينی و گرايش به سكولاريسم دروغين غربی است كه نتيجه‌ای جز پوچی و اضمحلال خانواده‌ها را به همراه ندارد.
در يك كلام بايد گفت: كه اوّلين حق و حقوق زن در اسلام بر مرد، داشتن خانه (يا اجاره ای يا مالكیّت) و تأمين لباس و پوشاك و خوراك و وسايل مورد نياز و ضروری زندگی است، چنان كه پيامبر اكرم صلّی الله عليه وآله می‌فرمايد: «بهترين افراد در ميان شما كسی است كه با خانواده‌اش نيكوتر رفتار كند و من از همه شما بيشتر نسبت به زن و اهل خانه خود، خوشرفتارم».
مطالب مرتبط
