تناقض صدای وجدان و مسئولان در خصوص کودکان کار

«کودک و کار»؛ تناقضی که هر گاه جایگزین «کودک و بازی» می‌شود، حاصل کودکان محروم از بازی، تحصیل و بچگی را به وجود می‌آورد که آواره خیابانند، دستفروشانی که با تحریک وجدان انسانی و باورهایت از تو می‌خواهند چیزی از آنها بخری. دلسوزی می‌کنی و می‌خری اما مسئله اینجاست که تعداد آنها گویی تمامی ندارد، خرید کردن شاید از اولی دلنشین باشد اما چگونه باید با دومی، سومی، چهارمی و ... برخورد کرد.
بچه‌ها زیبایی زندگیند اما کودکان کار ... ؟
دستورات مؤکد اسلام در خصوص کمک به نیازمندان، دیدن بچه‌هایی که از سرما می‌لرزند، گرسنه‌اند و لباس مناسب ندارند و با همین وضع از تو درخواست می‌کنند چیزی از آنها بخری و وجدان انسانیت که تو را به همدردی می‌خواند، همه و همه موجب می‌شود به هر نحو که بتوانی کمک کنی، اما در این میان مسئولان چیز دیگری می‌گویند.
کودکان کار قربانی باند‌های کلاهبرداری
مسئولان از سودجویانی می‌گویند که با سوء‌استفاده از کودکی کودکان بی‌سرپرست یا بد سرپرست بودن آنها و احساسات انسانی مردم، گروه‌های دستفروشی را تشکیل داده و پول‌های هنگفت به جیب می‌زنند و یا پدرها و مادرهای معتادی که درآمد دستفروشی کودکشان را خرج خرید مواد می‌کنند. به هر حال تقریباً همه مسئولان بر این مسئله تأکید دارند که کمک به کودکان خیابانی هیچ تأثیری در بهبود شرایط و وضعیت آنها نخواهد داشت.
تناقض صدای وجدان و صدای مسئولان در خصوص کودکان کار!
اما وظیفه یک مسلمان در مواجهه با تناقض صدای وجدان انسانی، دستورات اسلامی و مطالبی که از سوی مسئولان در خصوص کودکان خیابانی مطرح می‌شود، چیست؟

ولی‌الله نصر، مدیرکل دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی در پاسخ به این سؤال به ایکنا گفت: مردم ما مردمی عاطفی و میهن پرست هستند ضمن اینکه به آموزه‌های دینی نیز در خصوص کمک به ایتام، درماندگان و کودکان توجه ویژه‌ای دارد، ولی نباید این مسئله محملی برای سوء استفاده افراد سودجو باشد.
وی ادامه داد: رویکرد ما در خصوص کودکان خیابانی این است که از طریق مؤسسات مردم نهاد و NGOها کودکان را شناسایی، جذب و در قالب توانمندسازی کودک و خانواده اقدام کنیم. اما اگر به دلیل حس ترحم به صورت مستقیم به این کودکان کمک شود شاید تشویقی برای این باشد که این کودک فردا نیز در خیابان حضور پیدا کند.
به مؤسسات خیریه حامی کودکان کار کمک کنید نه به خود کودکان
نصر بهترین عملکرد در شرایط کنونی را کمک به مؤسسات خیریه مردم نهاد فعال در خصوص کودکان کار دانست و اظهار کرد: مردم بهتر است به مراکز ومؤسسات خیریه‌ای که در این زمینه در حال فعالیت هستند کمک کنند و در شرایطی که کودک خیابانی در وضعیت نامناسبی قرار داشت به شماره 123 اطلاع دهند تا اورژانس اجتماعی بهزیستی به وضعیت کودک کار رسیدگی کند. البته ما تعامل خوبی با نیروی انتظامی و قوه قضائیه داریم و با باندهایی که در این زمینه فعالیت می‌کنند نیز برخورد می‌کنیم.

برای تحویل گرفتن کودکان بدسرپرست یا بدون سرپرست مؤثر، خلأ قانونی داریم

وی در پاسخ به این سؤال که آیا خلأ قانونی در خصوص حمایت از کودکان کار وجود دارد یا خیر، گفت: قوانین در این خصوص وجود دارد، مصوبه هیئت وزیران در سال 84 نیز هست، اما خلأ قانونی جایی مطرح می‌شود که کودکان بد سرپرست یا بدون سرپرست مؤثر را بتوانیم تحویل بگیریم؛ قوانینی برای پیش‌گیری از سوء استفاده از کودکان نیز باید اضافه شود.

و فردا ... دوباره همان بچه در خیابان است
نصر با تأکید بر اینکه کودکان دارای خانواده باید در درون خانواده ساماندهی شود، گفت: کودکان خیابانی بعضاً جزو کودکان بدسرپرست هستند و وقتی توسط شهرداری جمع‌آوری و به بهزیستی تحویل داده می‌شوند، فردای آن روز خانواده‌های آنها بچه را با حکم قانونی تحویل می‌گیرند و پس فردا دوباره همان بچه در خیابان است.
وی در پایان گفت: اعتقاد ما این است که چنین خانواده‌هایی باید مشمول یکسری مشاوره قرار بگیرد این کودکان باید در درون خانواده‌ها ساماندهی شوند مگر کودکانی که سرپرست مؤثری ندارند.
همایون هاشمی، رئیس سازمان بهزیستی کشور نیز در خصوص کودکان کار از ساماندهی دو هزار و 600 کودک خیابانی از ابتدای سال جاری تاکنون خبر داده و اعلام کرده است: در خصوص ساماندهی کودکان کار و خیابان خلأ قانونی نداریم و فقط مشکل در اجرای این قانون و عدم انسجام دستگاه‌های ذیربط است.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر 34 هزار کودک بی‌سرپرست و بدسرپرست در مراکز تحت پوشش بهزیستی نگهداری می‌شوند، افزود: با استفاده از توانمندسازی مبتنی بر جامعه و استفاده از شبکه غیردولتی در جهت حمایت بیشتر از کودکان کار و خیابان اقدام خواهیم کرد.
روح لطیف مردم باید به سمت ستاد ساماندهی کودکان خیابانی سوق داده شود

حجت‌الاسلام علی پهلوان، معاون فرهنگی سابق سازمان بهزیستی و مدیرکل بهزیستی استان سمنان نیز با اشاره به اینکه حکومت اسلامی در کشور تشکیل شده است، گفت: در خصوص نحوه حمایت از کودکان کار باید آگاه سازی صورت گیرد. در کشور ستاد ساماندهی کودکان خیابانی تشکیل شده و بهزیستی یکی از اعضای این ستاد است. مردم اگر می‌خواهند کمکی صورت گیرد از کانال این ستاد باید انجام شود و روح لطیف و احساسات مردم باید به سمت این ستاد سوق داده شود.

احساسات مذهبی مردم باید درست هدایت شود
وی با تأکید بر اینکه اگر نمی‌خواهیم از این کودکان چیزی بخریم، نباید با آنها بد برخورد کنیم، گفت: در خصوص نحوه برخورد با این کودکان باید فرهنگ‌سازی صورت گیرد. حضرت رسول(ص)  می‌فرمایند هیچ نیازمندی را دست‌خالی از درب خانه بر نگردانید اما با توجه به حاکمیت حکومت اسلامی در کشور این احساسات مذهبی مردم باید درست هدایت شود.
مینو مدنی، عضو هیئت مدیره انجمن حامیان کودکان کار و خیابانی (یکی از سازمان‌های مردم نهاد که به صورت خیریه مردمی در حال حمایت از کودکان کار است) در خصوص وضعیت کودکان خیابانی عنوان کرد: این کودکان بد‌سرپست هستند، یعنی پدر و مادر معتاد دارند یا مثلاً با مادر بزرگ خود زندگی می‌کنند. تقریباً 100 درصد پسر بچه‌ها برای تأمین مخارج مالی سرکار می‌روند و ممکن است حتی تأمین کننده مخارج کل خانواده باشند. دختر بچه‌ها البته کمتر سرکار می‌روند اما به دلیل همان 150 تا 200 هزار تومان هزینه مدرسه حق تحصیل ندارند.
وی تصریح کرد: این گروه از بچه‌ها خانواده دارند اما به دلیل مشکلات مالی و یا اجازه نداشتن برای تحصیل، امکان تحصیل ندارند ما حتی بچه‌های ایرانی نیز داریم که پدر و مادرشان برای آنها شناسنامه تهیه نکرده‌اند و به همین دلیل از تحصیل محروم هستند.
روز؛ خیابان و کار/ شب؛ کتک، پول دستفروشی و خرید مواد
وی در پاسخ به این سؤال که آیا مردم با خرید کردن از این کودکان به آنها کمک می‌کنند؟ گفت: خود ما هم که این بچه‌ها را در خیابان می‌بینیم اینگونه نیست که تصمیم بگیریم پول به آنها بدهیم بلکه معمولاً خوراکی یا در فصل زمستان پوشاک به بچه‌ها می‌دهیم و ترجیحاً پولی به آنها داده نمی‌شود چون پول به خود بچه‌ها نمی‌رسد و شب با کتک از بچه‌ها گرفته شده خرج مواد می‌شود. 
مسئولان وجود کودکان کار را قبول نمی‌کردند
این عضو انجمن حامیان کودکان کار و خیابانی که مسئولیت حمایت از 600 کودک کار را در سه ناحیه آسیب‌خیز کرج بر عهده دارند، با اشاره به اینکه در سال‌های قبل هیچ کدام از مسئولان دولتی نمی‌خواستند بپذیرند که کودکان کار و خیابانی وجود دارند، گفت: اکنون تاحدودی وجود این مسئله مورد قبول مسئولان قرار گرفته است اما باز هم اطلاع رسانی به حدی نیست که مردم را کاملاً اگاه کنند. آگاهی مردم نسبت به شرایط این بچه‌ها قدم اول حمایت است.
وی افزود: در مراکزی مانند مرکز ما آموزش، لباس مدرسه، لوازم التحریر، معیانه پزشکی، خدمات درمانی، آگاه‌سازی نوجوانان در خصوص بلوغ جنسی و ... به کودکان کار ارائه می‌شود. مددکار اجتماعی ما نیز به خانه‌های این بچه‌ها سر می‌زند و تا جایی که بتوانیم خانواده‌های آنها را نیز مورد حمایت قرار می‌دهیم.

مدنی با اشاره به اینکه خانواده‌های این کودکان اجازه نمی‌دهند یکباره بچه‌ها دست از کار بکشند، عنوان کرد: بچه‌ها از صبح تا ظهر در مراکز ما آموزش می‌بینند و بعد از ظهر به دستفروشی می‌پردازند. اما حداقل طی همین نصف روز می‌توان حق کودکی آنها که آموزش، بازی، بهداشت و سلامت است را به آنها داد.
وی از راه‌اندازی مرکز حرفه آموزی در این NGO نیز خبر داد و گفت: تلاش می‌شود با حرفه‌آموزی بچه‌ها از حرفه‌های پستشان خارج شوند.
همه به بچه‌های نیازمند کمک کنیم؛ اما کمکی عاقلانه و درست