Cihad və döyüş arasında fərq
Tehran Universitetinin Quran və İtrət Tələbə Məktəbinin elmi heyətinin üzvü Hani Çitçianın “Tövbə” surəsində tədəbbür ilə bağlı mülahizələr silsiləsinin otuz birincisi keçirilib. O, burada "İslam cəmiyyətinin afətlərini tanımaq və onlarla mübarizə yolları" barədə danışıb. Onun mətnini aşağıda oxuya bilərsiniz:
“Tövbə” surəsinin bəzi ayələri İslam peyğəmbərinə (s) ünvanlanıb. Əllamə Təbatəbai “Əl-Mizan” təfsirində bu ayələr haqqında bəzi məqamları ifadə etmişdir. O deyir ki, məsələ bir nəfərə ünvanlananda məsələnin təkcə həmin şəxslə bağlı olması şərt deyil. Daha doğrusu, bu sözü eşidən başqa bir dinləyiciyə də həmin sözlər aid olur. Bu məqamı dərk etmək və izah etmək dəqiq bir təfsirdir.
Tövbə surəsində Peyğəmbərin (s) mühüm missiyası
“Tövbə” surəsində «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ» (Ya Peyğəmbər) ilə gələn bir ayə var ki, Allah ona işarə edib:
«يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ جَاهِدِ الْكُفَّارَ وَالْمُنَافِقِينَ وَاغْلُظْ عَلَيْهَمْ وَمَأْوَاهَمْ وَمَأْوَاهَيمْ وَمَأْوَاهَيمْ وَمَأْوَاهَيمْ وَالْمُنَافِقِينَ»
"Ya Peyğəmbər! Kafirlərə və münafiqlərə qarşı vuruş! (Kafirləri qılıncla, münafiqləri isə dəlil-sübutla, sözlə məhv et!) Onlarla sərt davran! Onların məskəni Cəhənnəmdir. Ora nə pis yerdir!" (Tövbə, 73).
Ayə şəxsən Peyğəmbərə (s) ünvanlanır və xüsusi olaraq cihadı əmr edir. Peyğəmbərin (s) bu surədə ən mühüm missiyası cihad əmridir. Peyğəmbər (s) digər möminlərə də əmr edilən cihadın qabaqcılıdır.
Cihad və döyüş arasında fərq
Cihad və döyüşün fərqli mənaları var ki, bunlara diqqət etmək çox vacibdir. Mübarizə meydançaya elə daxil olmaq deməkdir ki, qarşı tərəfin hərəkətini davam etdirməsinə ciddi mane olsun. Döyüşmək yalnız öldürmək deməkdir? Yox! Mümkündür ki, müharibədən əvvəl danışmaqla müharibəni bitirə bilərəm. Əlbəttə ki, qılıncını bura gətirdi, amma ondan istifadə etmədən rəqibin tərpənməsinə mane oldu. Bu da döyüşdür.
Amma cihadın mənası döyüşməkdən daha genişdir. Döyüş qarşı tərəfin sıraya düzülməsi və hərəkətini dayandırma formasıdırsa, cihad əsasən mədəni və idrak fəaliyyətidir. Cihad döyüşü tələb edə bilər, lakin onun elmi, mədəni və sosial cəhətləri döyüşdən üstündür.
Cihadda axın yaratmaq istəyirsən, döyüşdə isə qarşı tərəfin axınını dayandırmaq istəyirsən. Döyüşdə niyyət dayanmaqdır, lakin cihadın dairəsi döyüşməkdən daha genişdir.
Bu ayədə cihad deyildikdə, bütün küfr işlərində kafirlərə qarşı cihad nəzərdə tutulur. Bu təkcə Məkkə müşriklərini nəzərdə tutmur. Kimsə din adı ilə dinin hökmranlığına qarşı çıxa və ya dinsizlik adı ilə çıxış edə bilər. Buna görə də kafirlərə müşriklər, bəzi kitab əhli və hətta bəzi müsəlmanlar da (münafiqlər) daxildir.
Sonrakı ifadə budur ki, «وَاغْلُظْ عَلَيْهِمْ» onlarla sərt davran, «وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ» küfr və nifaqın isə cəhənnəmdən başqa sonu yoxdur. «وَاغْلُظْ عَلَيْهِمْ» nə deməkdir? Doğrudan da, cihad müəyyən dərəcədə şiddət tələb edir, lakin bu, qəddarlıq demək deyil. Peyğəmbər (s) aləmlərə rəhmətdir ki, onun rəhməti kafirləri və müşrikləri də əhatə edir. Ona görə də bu «وَاغْلُظْ » (sərtlik) qəddarlıq demək deyil.
Qurani-Kərimin “Ali-İmran” surəsinin 159-cu ayəsində buyurur:
فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ
"(Ya Rəsulum!) Allahın mərhəməti səbəbinə sən onlarla (döyüşdən qaçıb sonra yanına qayıdanlarla) yumşaq rəftar etdin. Əgər qaba, sərt ürəkli olsaydın, əlbəttə, onlar sənin ətrafından dağılıb gedərdilər. Artıq sən onları əfv et, onlar üçün (Allahdan) bağışlanmaq dilə, işdə onlarla məsləhətləş, qəti qərara gəldikdə isə Allaha təvəkkül et! Həqiqətən, Allah (Ona) təvəkkül edənləri sevər!"
4107903
