تنظیم‌گری شبکه اجتماعی به رسانه ملی سپرده شود
دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی پیشنهاد کرد: رسانه ملی متولی، رگولاتور و تنظیم‌گر شبکه‌های اجتماعی شود و به اشخاص حقیقی و حقوقی اجازه دهد در شبکه‌های اجتماعی مجوزدار برخی از این محتوا‌ها را پخش کنند.
به گزارش خبرنگار ایکنا، مراسم افتتاحیه همایش علمی رسانه و مناسک صبح امروز ۸ خرداد با حضور اساتید دانشگاه‌های کشور و دانشجویان در دانشگاه صدا و سیما برگزار شد.
شهاب اسفندیاری، رئیس دانشگاه صدا و سیما در این مراسم با اشاره به استقبال مخاطبان از این همایش و تمدید مکرر آن به منظور ارسال مقالات گفت: این موضوع چه در ایران و چه در دنیا کمتر بررسی شده و سابقه پژوهشی چندانی ندارد؛ بنابراین نیاز بود، در این زمینه پژوهش‌های علمی عمیق‌تری انجام شود.
وی افزود: در راستای برگزاری همایش در ابتدا ۹۸ چکیده مقاله دریافت شد که پس از بررسی و تأیید آنها، ۴۶ مقاله دریافت کردیم که امکان ارائه همه آنها در همایش فراهم نبود؛ از این رو ۲۴ مقاله ارائه می‌شود و همه آنها در یک کتاب به چاپ خواهد رسید.
اسفندیاری به ارتباط مناسک و رسانه اشاره کرد و گفت: مناسک جنبه درون دینی دارد و در متون مقدس حداقل چهار بار به آن اشاره شده است، از جمله اینکه در سوره حج فلسفه مناسک به طور واضح بیان شده است.
وی تصریح کرد: برخی جامعه‌شناسان معتقدند مناسک نقش مهمی در حفط همبستگی اجتماعی دارد و جامعه‌شناسی کارکردگرا به نقش جوامع اشاره دارد و وقتی گیدنز به حوزه دین می‌پردازد، تأکید می‌کند که یکی از سه عنصر اصلی در جامعه‌شناسی مناسک است و به جهت نقش دین در سازمان‌ها و نهاد‌های اجتماعی بسیار مهم است و جامعه‌شناسان نمی‌توانند آن را نادیده بگیرند.
رئیس دانشگاه صدا و سیما تصریح کرد. نقش مناسک در شکل‌دهی به هویت جمعی نیز حائز اهمیت است و در جامعه‌شناسی رسانه و دین، رسانه، آیینهای است که از جامعه ارائه می‌شود. نظریه دیگر درباره بازنمایی مناسک بدون فعال بودن و کنشگری است و نظریه دیگری می‌گوید؛ تأثیر رسانه بر جامعه و مناسک قابل بررسی و کنشگرانه است و در سرنوشت جوامع نقش دارد.
وی ادامه داد: اینکه چرا اجازه مناسک‌سازی نداریم و حدود و ضوابط شرعی و دینی آن با نقش فعال رسانه در گسترش مناطق چگونه قابل جمع است، باید گفت؛ در جامعه‌شناسی هر دو نظریه یاد شده نقد شده‌اند و نظریه سوم بر تعامل رسانه و جامعه تأکید دارد. اینکه جامعه منفعل باشد و رسانه را هر چه خواست به مخاطب منتقل کند، درست نیست. همانطور که پهلوی هم خواست مناسک‌سازی کند و موفق نبود و مردم آن را پس زدند. بنابراین شرط اینکه رسانه فعال باشد، شناخت عمیق از مردم و باور‌های آن‌هاست و رسانه می‌تواند در این عرصه کنشگر، خلاق و مؤثر در شکل‌گیری مناسک در چارچوب دینی باشد.
اسفندیاری گفت: جریانی در جامعه‌شناسی با گرایش‌های سکولار خواسته‌اند با مناسک‌هراسی، مناسک را تحقیر کنند که البته تحلیل‌های توییتری بیش نیستند. این‌ها وقتی به آیینهای مذهبی می‌رسند به فربه شدن مناسک و مقدس‌زدایی از آنها اشاره دارند و این سؤال وجود دارد که چرا نسبت به برخی سبک‌های زندگی و دیدگاه‌های التقاطی چنین واکنشی وجود ندارد.
پیام‌های رسانه‌ای مناسک
حجت‌الاسلام حمید شهریاری، دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در ادامه این مراسم با اشاره به اینکه مناسک، هفت بار در آیات قرآن به کار رفته است، گفت: مناسک در معنای عام به معنای عبادت مطلق است و در فقه اسلامی هر عملی که به قصد قربت انجام شود، عبادت گفته می‌شود. در سنت اسلامی نیز عباداتی که مشهور بوده و به عنوان اساس دین تلقی شده است، نماز، روزه، خمس و زکات، جهاد اسلامی و حج است.
وی افزود: مختصات مناسک این است که به قصد قربت باشد و مختصات رسانه نیز این است که شامل مؤلفه‌های پیام، مخاطب، مکان و زمان است و می‌خواهیم آن را با مناسک بسنجیم. یکی از این مناسک نماز است که دارای پیام است، در واقع ما به خداوند پیام می‌فرستیم و شاه‌کلید این پیام، «ایاک نعبد و ایاک نستعین» است. اما فقط خداوند مخاطب ما نیست، بلکه در نماز به پیامبر (ص) نیز پیام می‌فرستیم و این پیام سلامتی، صلح و دوستی است و در پایان نماز به مجموعه کسانی که پیرامون ما هستند، پیام سلامتی می‌فرستیم.
حجت‌الاسلام شهریاری ادامه داد: نماز براساس پیامی که فرستاده می‌شود، باید به جماعت خوانده شود و مکانش مسجد است و این به رسانه‌ای بودن نماز اشاره می‌کند. هر پیامی محدوده زمانی دارد و نماز یک واجب زمان‌دار است، وگرنه قضا می‌شود. آنچه مهم است، نماز باید به قصد قربت باشد تا عبادت تلقی شود و اگر به نماز جماعت دقت کنید، خواهید دید که سراسر پیام رسانه‌ای است، از این رو نماز را مناسک رسانه‌ای می‌دانیم.
وی در ادامه به مناسک حج اشاره کرد و گفت: حج واقعاً یک مناسک رسانه‌ای است و همه باید با هم آن را انجام دهند و در ایام خاصی انجام می‌شود تا پیامی به مخاطبان ارسال شود. وقتی همه در میقات، احرام می‌بندند، یک پیام مشترک برای جهانیان صادر می‌شود یا در طواف کعبه، همه با هم گرد خانه خدا می‌چرخند، همه با هم رمی جمرات و قربانی می‌کنند و حتماً همه این‌ها پیام رسانه‌ای دارد و مناسک رسانه‌ای دارای ویژگی‌های فرحبخش بودن، تربیت رسانه‌ای، مشارکت در رسانه و ... است.
حجت‌الاسلام شهریاری تصریح کرد: مناسک را رسانه‌ای می‌بینم و این مناسک از نگاه اهل بیت (ع)، همواره دارای یک رأس به نام ولایت است. حجی که ولایت و امامت نداشته باشد، حج نیست؛ از این رو ولایت پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) را بر دوش خود داری و خداوند ریسمانی را از آسمان فرو فرستاد و دستور تمسک به آن را داد.
دبیر کل مجمع تقریب مذاهب اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود به تصاعد شبکه‌ای و قدرت رسانه‌ای اشاره و بیان کرد: زمانی شاهد آن بودیم که حاکمان و رؤسای دولت‌ها اراده و خواست خود را به شهروندان القا میکردند و شهروندان نیز تابع آنها بودند؛ در حالی که امروز شاهد آن هستیم که قدرت از بدنه اجتماع تولید شده و به سمت بالا صعود می‌کند، به طوری که حاکمان را تحت‌فشار قرار داده و موجب محدودیت اقتدار دولت‌ها می‌شود. این اتفاق باعث شده عصر ما، عصر منفردان باشد که با شبکه‌های اجتماعی، صاحب قدرت شده‌اند و می‌توانند اراده خود را به دولت‌ها و مدیران دستگاه‌ها تحمیل کنند. این اقتداری است که بر اثر شبکه اجتماعی به دست آمده است.
اقتدار دولت‌ها در گرو شبکه‌های اجتماعی
وی افزود: یکی از مؤلفه‌هایی که باعث می‌شود اقتدار دولت‌ها کاهش پیدا کند، تصاعد شبکه‌ای است. اگر تصاعد شبکه‌ای را در مقابل تصاعد حسابی و هندسی در نظر بگیرید، در تصاعد هندسی پنج پله از عدد ۱۰ به عدد بیست، سی، چهل و پنجاه می‌رسیم. در تصاعد هندسی، عدد ۱۰ در چند پله به ۱۰ هزار و ۱۰۰ هزار میرسد، اما در تصاعد شبکه ای ۱۰ نفر را فرض بگیرید که این‌ها با هم یک گروهی را تشکیل داده باشند. هر کدام از این ۱۰ نفر در پنج گروه دیگر که حداقل دویست نفر عضو دارد، عضویت دارد و بدین ترتیب هر کدام از آن ۱۰ نفر، هزار نفر مخاطب رسانه‌ای دارد. اینجاست که ناگهان از عدد ۱۰ به ۱۰ هزار میرسید که اگر این ۱۰ هزار نفر هر کدامشان در پنج گروه دویست نفره عضو باشند، در پله دوم از ۱۰ هزار نفر به ۱۰ میلیون نفر و در پله سوم به ۱۰ میلیارد نفر و در پله چهارم به ۱۰۰ میلیارد نفر می‌رسیم.
حجت‌الاسلام شهریاری تصریح کرد: رسانه در بدو امر فقط به تلویزیون محدود بود که من آن را به تصاعد حسابی تشبیه میکنم. مخاطبانش از ۱۰ تا ۵۰، پنج پله طی می‌کنند؛ اما وقتی که شبکه‌های پخش فیلم بر مبنای تقاضا شکل گرفت، یک تصاعد هندسی پدید آمد؛ یعنی در پنج پله ما از عدد ۱۰ به عدد ۱۰۰ هزار رسیدیم؛ اما وقتی شبکه اجتماعی پدیدار شد، با اعداد دیگری مواجه شدیم که ناگهان در پنج پله به ۱۰۰ میلیارد هویت می‌رسیم. این اولین اتفاقی است که در عصر حاضر رخ داده است. شبکه اجتماعی شبکه‌ای بوده که اقتدار دولت‌ها را کاهش داده است. اتفاقی که در مهر و آبان سال گذشته افتاد، اتفاق عجیبی بود. شاید خیلی از ما انتظار چنین رویدادی را نداشتیم؛ ولی اگر تحول در رسانه را خوب بررسی کنیم، تحلیل آن دیگر برای ما مشکل نخواهد بود. تحولی که باعث تصاعد شبکه‌ای شد، این بود که قدرت شهروندان منفرد که در قبال دولت‌ها و حاکمیتها دارای هیچ قدرتی نیستند، در صورتی که به هم پیوند بخورد و این پیوند دارای تصاعد شبکه‌ای شود، قدرتی ایجاد می‌شود که دیگر به سادگی قابل شکست نیست. ما باید این قدرت را باور کنیم و برای آن برنامه داشته باشیم.
وی ادامه داد: دشمن در اغتشاشات اخیر بهتر از ما قدرت رسانه را فهمید و به وسیله استفاده از آن، وحدت را که از ارزش‌های انقلاب اسلامی را نشانه گرفت و ما مشاهده می‌کنیم اتفاقی که رخ داد، باعث شد اجتماع منفردان با تصاعد شبکه‌ای که میتوانست در اختیار وحدت قرار بگیرد، در اختیار تفرقه قرار گرفت.
دبیر کل مجمع تقریب مذاهب اسلامی در ادامه گفت: رسانه شبکه‌های اجتماعی غیر متمرکز و نامتقارن بوده و قابلیت مدیریت ندارد. در این شبکه، صدا‌هایی که شنیده نشده و فرصت رسانه‌ای پیدا نکرده است، با قدرت رسانه‌ای و تصاعد شبکه‌ای شنیده می‌شود. عده‌ای حرف داشتند و اجازه نداشتند در رسانه حرف خود را بزنند، بنابراین قدرت حاکمیتی رسانه کاهش پیدا کرد و شبکه‌های اجتماعی گسترده‌تر شدند. دشمن از این شنیده نشدن بعضی صدا‌ها استفاده کرد و بر بستر شبکه‌های ماهوارهای مثل ایران اینترنشنال و بی‌بی‌سی و ... چیز‌هایی که ما نمی‌توانستیم پخش کنیم، بیان کرد.
وی تصریح کرد: با این آفت مواجه هستیم، بنابر این باید به دنبال راه‌حل باشیم. شهروندان شبکه‌سازی کردند، بنابراین متدینین هم باید در همین بستر شبکه‌سازی کنند. در حال حاضر با رسانه ملی و متمرکز در اعضا و تولید، نمی‌توان به مقابله با تصاعد شبکه‌ای رفت. ما نمی‌توانیم هر محتوایی را پخش کنیم، بنابراین پیشنهاد می‌دهم، رسانه ملی متولی، رگولاتور و تنظیم‌گر شود و به اشخاص حقیقی و حقوقی اجازه دهد در شبکه‌های اجتماعی مجوزدار برخی از این محتوا‌ها را پخش کنند. با این کار فرصت‌های بسیاری را از دشمن خواهیم گرفت و توسط خودی‌ها، تنظیم‌گری می‌کنیم که در این صورت مخاطبان هم افزایش خواهند یافت.
در ادامه این مراسم از برگزیدگان همایش علمی رسانه و مناسک با اهدای لوح تقدیر و هدایای نقدی تجلیل و قدردانی شد.
انتهای پیام
