حکومت و ولایت فقیه در اندیشه آیت‌الله صافی گلپایگانی
رضا عیسی‌نیا، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در این نشست تاکید کرد: آیت‌الله صافی بحث را بر این متمرکز کرده که جامعه به دو چیز نیاز دارد یکی مدیریت و زمامداری و دیگری قانون و بعد وارد ولایت تکوینی و تشریعی شده است.
به گزارش ایکنا، رضا عیسی‌نیا، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چهارم آبان ماه در نشست علمی «آیت‌الله صافی گلپایگانی و وظایف دولت اسلامی در جامعه منتظر»، گفت: محور اول بحث بنده این است که آیت‌الله صافی کیست؟ دوم اینکه دولت اسلامی چیست و سوم بررسی کارویژه‌هایی که آیت‌الله صافی گلپایگانی به دولت اسلامی نسبت می‌دهد و چهارم هم اینکه جامعه منتظر مدنظر وی در امتداد جامعه مهدوی است یا خیر.
وی اضافه کرد: من در سه محور بحث دارم، اول آیت‌الله صافی در جایگاه مشاور آیت‌الله بروجردی، دوم عضو خبرگان قانون اساسی و سوم آیت‌الله صافی که مدت مدیدی در جایگاه مرجعیت بوده است؛ ایشان در اولین حرکت علمی، ادعای مرحوم زرین‌کوب را در مقاله خود رد کرد که او گفته بود اسلام متاثر از بودیسم بوده است. دومین کار در سمت مشاورت آیت‌الله بروجردی این بود که مقالات الازهر مصر را مطالعه می‌کرد و جوابیه و ردیه بر برخی موارد آن می‌نوشت و سومین کار هم پاسخ به سخنان جرج جرداق در کتاب صوت العدالة الانسانیه است البته در مواردی که او مرتکب خطا شده است. چهارمین کار ایشان هم نقد کتاب شهید جاوید و نوشتن کتاب شهید آگاه در رد نظرات بود.
عیسی‌نیا تصریح کرد: فعالیت دیگر ایشان در جایگاه دبیر شورای نگهبان و حساسیت ایشان را در تدوین قانون اساسی بوده است. ایشان هشت سال دبیر شورای نگهبان بود و مانع عرفی‌سازی جامعه بود و تمام تلاش خود را کردند تا احکام اسلامی تضعیف نشود و در این زمینه حساسیت زیادی هم داشتند تا جایی که سه بار استعفا دادند. موارد متعددی از قوانین مجلس را در نامه‌ای به امام مصداق عرفی‌سازی برشمردند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، گفت: دوره سوم زندگی ایشان، دوره مرجعیت است. وی در سن 38 سالگی اجازه اجتهاد داشت ولی به این مسئله ورود نکرد تا اینکه آیت‌الله گلپایگانی وفات کردند و ایشان تصدی مرجعیت را پذیرفتند.
حساسیت آیت‌الله صافی به پوشش زنان و ورود به میادین ورزشی
وی اضافه کرد: در این مدت هم در مباحثی چون پوشش، حضور زنان در میادین ورزشی، حضور زنان در میادین سیاسی و مباحث عرفان و فلسفه حساسیت بسیار زیادی داشتند و حتی ورود زنان به مباحث ورزشی را سنت‌شکنی تاریخی در اسلام و جنگ با پیامبر(ص) می‌دانستند و حتی با انتخاب زنان به برخی سمت‌ها به شدت مخالف بودند و علیه رئیس جمهور وقت موضع گرفتند.
وی با تاکید بر اینکه دغدغه ایشان این بود که احکام اسلامی اجرا شود، اظهار کرد: محور دوم بحث بنده دولت و تعریف آن از منظر آیت‌الله صافی است؛ ایشان دولت اسلامی را همردیف حکومت اسلامی می‌دانستند و خود را وارد مفهوم آشفته و باتلاقی دولت نمی‌کنند زیرا مفهوم دولت، سهل ممتنع است.
وی ادامه داد: برخی دولت را جامعه سیاسی و دولت ملت و یا مجموعه قوای سه‌گانه می‌دانند و برخی هم مفهوم انحصاری قوه مجریه را در نظر می‌گیرند. آیت‌الله صافی بحث را بر این متمرکز کرده که جامعه به دو چیز نیاز دارد یکی مدیریت و زمامداری و دیگری قانون و بعد وارد ولایت تکوینی و تشریعی شده است. سخن وی این است که له الحکم و له الامر و له السلطان یعنی فرمان و حکومت و امر مخصوص خداست و حاکم و سلطان ما اوست و هیچ گروه و کسی حق حکومت بر دیگری ندارد مگر به اذن و حکم خدا و همه مردم باید مطیع احکام خدا باشند.
تنها حکومت مورد قبول در اندیشه آیت‌الله صافی
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، بیان کرد: ایشان اطاعت از هر حکومتی غیر از حکومت امامت را مردود می‌داند. او معتقد است این حکومت از دوره پیامبر بوده و تا زمان امام زمان ادامه دارد و هیچ فترت و انقطاعی در آن شاهد نیستیم. از دید وی هفت نوع حکومت وجود دارد؛ یکی حکومت مدینه یا پبامبر(ص)، نظام کوفه یا حکومت علی(ع)، حکومت امام مجتبی، حکومت میرزای شیرازی یعنی حکم حکومتی را هم مصداق حکومت گرفته است یعنی مانند دولت مدرن، مرز قائل نیست. حکومت مشروطه مشروعه شیخ فضل‌الله و انقلاب اسلامی و در نهایت حکومت جهانی حضرت بقیت‌الله الاعظم. وی معتقد است گرچه امام غایب است ولی امامت حاضر است.
حمایت از نظام اسلامی وظیفه همه است
وی افزود: از دید وی ولایت شرعیه از شعب ولایت الهی است و از عصر پیامبر شروع شده و تا به حال به صورت مستمر باقی است تا به دست امام زمان(عج) برسد و غیر از نظام امامت، دخول در هر ولایت دیگری باطل است و اطاعت از آنها مسابق شرک است. ایشان معتقد است طبق مذهب شیعه، حکومت اسلامی، رژیمی دائمی و مستمر است و در همه شرایط تبعیت از حکومت اسلامی وظیفه همگانی است؛ وی ماهیت و حقیقت حکومت را خلافت‌الله و برنامه آن را احکام‌الله می‌داند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: محور دیگر بحث بنده تعریف جامعه منتظر است؛ ایشان جامعه منتظر را جامعه‌ای می‌داند که در عمل ملتزم به دین است نه فقط شعار آن را بدهد لذا جامعه منتظر جامعه‌ای است که در آن عدالت هست و ظلم نیست و احکام الهی در آن پیاده می‌شود؛ چنین جامعه‌ای اهل خیانت و دروغ نیست و اهل صداقت و درستی و پاکی است و دنبال تحقق خصلت‌هایی است که در جامعه مهدوی محقق خواهد شد. در جامعه منتظر غیبت جایی ندارد و عزت وجود دارد زیرا زمینه‌ساز جامعه مهدوی است.
وی با بیان اینکه ایشان بین کارویژه‌هایی ملت و دولت اسلامی فرقی قائل نیست، گفت: کارویژه‌هایی ایشان برای دولت اسلامی هم چند مورد است از جمله تحصیل قرب الهی، دفاع از دین، اقامه عدالت، صیانت و اجرای قوانین، ایجاد رفاه و آرامش و برقراری امنیت؛ مسکویه عدالت را به عدالت اکبر، عدالت اوسط و عدالت اصغر تقسیم کرده است و عدالت اکبر را همان قوانین الهی می‌داند، عدالت اوسط را حاکم اسلامی و عدالت اصغر را پول می‌داند.
عیسی‌نیا تصریح کرد: وی اقامه عدل را در 4 حوزه بحث کرده است؛ عدل اوسط یا عدالت سیاسی و معتقد است حاکم اسلامی حتما باید عدل حاکم را داشته باشد و از زور و استبداد بپرهیزد. عدالت دوم از منظر وی، عدالت اقتصادی، سوم عدالت اجتماعی و چهارم عدالت قانونی است. خوانش بنده از نظرات آن مرحوم این است که ایشان عدالت را رعایت تناسب، استحقاق و شایستگی‌ها می‌داند.
نقد برخی مطالب
در ادامه جلسه حجت‌الاسلام والمسلمین نجغعلی غلامی، استادیار دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی به عنوان ناقد گفت: اولین نکته تفاوت میان دولت، حکومت و نظام سیاسی است و گفته شد که آیت‌الله صافی همه اینها را یکی تلقی کرده ولی به نظر بنده می‌توانیم این تفکیک را در آثار وی شاهد باشیم با توجه به اینکه ایشان سالها در کسوت دبیر شورای نگهبان بوده‌اند.
وی افزود: تطویل کلام از دیگر مشکلاتی است که در این مقاله وجود دارد یعنی مبتلا به اطناب شده است یعنی توضیحات بیش از حد که سبب شده تا بخش‌هایی که رسالت اصلی مقاله است بحث مختصری ارائه شود.
پژوهشگر و نویسنده عرصه مهدویت و حکومت اسلامی گفت: عناوین استفاده شده کلی و متفق علیه بین اندیشمندان است یعنی اگر این عناوین را بیاوریم بدون اسم آیت‌الله صافی مانند ولایت تکوینی و تشریعی و ... باز مشکلی ایجاد نمی‌کند در صورتی که وقتی از یک شخصیت خاص بحث می‌شود مقسم عناوین باید مباحث تخصصی و انحصار به ایشان باشد.
غلامی اضافه کرد: همچنین بحث محتوایی دیگر خلط مبحث در این مقاله است؛ مثلا وظیفه دولت اسلامی در یک چهارم آخر مقاله گنجانده شده است در صورتی که برخی مقدمات به صورت تفصیلی بحث شده است.
وی بیان کرد: نقیصه دیگر مقاله این است که آیت‌الله صافی یک مهدویت‌پژوه قدیمی و حرفه‌ای بوده و کتب ایشان جامع و کامل بوده است ولی در این مقاله کمتر از منابع مفصل آقای صافی استفاده شده است و باید نمود پررنگ‌تری می‌داشت.
غلامی تصریح کرد: همچنین بحث دیگر تدوین قوانین مجلس خبرگان و قانون اساسی است، در مطالب این مقاله اصلا استنادی به مباحث ایشان در جلسات شورای نگهبان و در جایگاه دبیری شورا نشده است در صورتی که وی جزء اولین مراجعی بود که خودش را منطبق با مباحث روز کرد و اولین نرم‌افزارهای فقهی از سوی ایشان و آیت‌الله گلپایگانی تولید شد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، گفت: ایشان در مذاکرات قانون اساسی و شورای نگهبان، شجاعت علمی داشت؛ گفته است کسانی که می‌خواهند مکتبی را عرضه کنند اول باید به مکتب خود ایمان داشته باشند و در بیان آن شجاعت به خرج دهند. ایشان فرموده است ما الان الفاظی را در قانون قرار می‌دهیم که در غرب مفهوم خاصی دارد و با ما مخالف است و ما قصد داریم تطبیق بدهیم و مشکلاتی ایجاد می‌کند.
نظر آیت‌الله صافی درباره محدوده اختیارات ولی فقیه
وی افزود: ایشان همچنین گفته است که وظایف رهبری و نقش رهبر در تعیین رئیس جمهور مشخص نیست و باید تبیین شود وگرنه می‌تواند مشروعیت رئیس جمهور را زیر سؤال ببرد. ایشان همچنین معتقد است نظر ولی فقیه در امور حکومتی باید نصبی باشد و نه عزلی. اینکه بگوییم ولی فقیه می‌تواند فلان مقام را عزل کند کافی نیست و باید نصب هم باشد. ایشان برخورد حکومت اسلامی با بزه‌های اسلامی با رعایت شرایط را لازم می‌داند و گفته است لازمه برخورد با بزه‌کاران، مطلق‌العنان بودن حکومت نیست و باید اختیارات مشخص باشد تا موجب سلطه بر ضعفا نشود.
انتهای پیام
