تجلیل از خدمت قرآنی یا خودستایی

به گزارش ایکنا، علیرضا شعبانی‌فرد، فعال قرآنی یادداشتی را در اختیار ایکنا قرار داده و در آن به نقد و بررسی آخرین همایش تجلیل از خادمان قرآن کریم پرداخته است. همایشی که با حاشیه‌های متعددی همراه بوده است. متن این یادداشت در ادامه آمده است:

تکریم و توقیر و بزرگداشت و پاسداشت بزرگان و ريش‌سفيدان و مهتران توصیه‌ای دینی است که با تعابیری مانند «أكرموا یا وقّروا كِباركُم وَارحَموُا صِغارُكُم» و «أکرِمُوا کَرِیمَ کُلِّ قَومٍ وَ إن خَالَفَکم» و «ومن لم یشکر المخلوق لم یشکر الخالق» در روایات مورد توجه واقع شده است.

این سنت در میان ملل و جوامع مختلف نیز مورد توجه است. برای نمونه جایزه نوبل، معتبرترین جایزه‌ای است که از سال ۱۹۰۱ به‌طور سالانه در رشته‌های فیزیک، شیمی، فیزیولوژی و پزشکی، ادبیات، اقتصاد و صلح به افرادی تعلق می‌گیرد که بیشترین خدمت را به مردم کرده باشند. هرچند مصلحت‌سنجی سیاسی در اعطای این جایزه در مواردی وجود دارد، اما در مقایسه با سایر جوایز، روند پیشنهاد نامزد و انتخاب برنده جوایز نوبل طولانی و موشکافانه ‌است. فرم‌هایی که به منزله دعوتنامه‌های شخصی است، به سه هزار شخص منتخب ارسال می‌شوند تا از آنها برای اعلام نامزدی دعوت به عمل آید.

در جامعه قرآنی از حدود 30 سال پیش فعالیت‌های پسندیده معرفی خادمان قرآن، چهره‌های قرآنی یا عمری با قرآن رقم خورده که بانیان آنها مأجور خواهند بود. انصافاً هم استادان و شخصیت‌های لایق بسیاری در این سال‌ها به حق شایسته دریافت عنوان و نشان خادم قرآنی شده‌اند که به لطف سامانه‌ای که چند سال پیش تهیه شده اسامی ایشان در دسترس است.

نویسنده این سطور قصد کمترین گوشه و کنایه‌ای نسبت به معرفی این بزرگواران ندارد. محل سخن معدود افرادی هستند که براساس مصلحت‌سنجی و تحت فشار افراد یا نهادها انتخاب شدند و نقد و نظر بسیاری را به خود متوجه ساختند.

امید می‌رفت با تشکیل انجمن خادمان قرآن، بنیان مرصوصی در فرایند شناسایی و معرفی خادمان طراحی و ایجاد شده و نقش مدیران وزارت ارشاد در تعیین افراد کم شود.

در آخرین همایش تجلیل از خادمان قرآن که روزهای اخیر برگزار شد، میزبان از خود به عنوان خادم قرآن تقدیر کرد! اینجانب هر چند در دانشگاه افتخار شاگردی جناب آقای دکتر فقهی‌زاده گرامی را داشتم لیکن مجبورم در این مجال صدای شکایت معترضان را فریاد بزنم.

در این سال‌ها به‌خصوص امسال مدیران ارشاد، خود را خادم قرآن معرفی کرده‌اند. ولی به تعبیری؛ «مُشک آن است که خود ببوید نه آنکه عطار بگوید».

اگر قرار باشد دو اقدام نامبارک نسبت به امر قرآن در کشور طی چند سال اخیر را نام ببریم، تعطیلی دو نهادی است که بعد از سال‌ها تنش و درگیری به مساعی و اهتمام همه اجزای جامعه قرآنی در عالی‌ترین سطح تصمیم‌گیری کشور در امور قرآنی یعنی شورای توسعه فرهنگ قرآنی شکل گرفته بود. این دو اقدام هر دو در زمان وزیر ارشاد فعلی و معاونشان صورت گرفته است.

هیئت مشترک رسیدگی به امور مؤسسات فرهنگی قرآن و عترت برای رفع تداخل و موازی‌کاری بین دو مرجع صدور مجوز و انسجام‌بخشی به فرایند آن در سال 94 شکل گرفت که باید همراهی جناب آقای حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا حشمتی و وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی، جناب آقای علی جنتی در تحقق هیئت و دبیرخانه منسجم صدور مجوز مؤسسات را مورد ستایش قرار داد. بدنه وزارت ارشاد که هویت کاری خود را از دست رفته می‌دید [شرح این مسئله در دردنامه‌ای دیگر منتشر شد] در حالی که عرصه‌های جدید فعالیت قرآنی مانند فضای مجازی و تولید محصولات قرآنی همچنان زمین‌مانده بود توانست وزیر ارشاد و معاون ایشان را متقاعد کند و در نهایت با امضای  دکتر فقهی‌زاده، وزارت ارشاد به طور یک‌طرفه از توافق خارج شد و شد آنچه دیدیم!

اولاً با این اقدام فرایند ادغام اتحادیه‌ها در محاق رفت تا اینکه به ظرائف‌الحیل و صرف هزینه مادی و معنوی بسیار با تأخیر چندساله نسبتاً به سرانجام رسید و ثانیاً دوگانگی در صدور مجوزهای مؤسسات برگشت. خیلی مهم است که معاون وزیر در هیئت صدور مجوز بنشیند و درباره تأسیس یک مؤسسه در یک روستا در یک شهرستان دورافتاده تصمیم می‌گیرد. بعداً که به جهت شرایط کرونایی مؤسسات شروع به تعطیلی کردند، پیروزمندانه مصاحبه می‌کنند که هیچ مؤسسه‌ای مجوز انحلال برایش صادر نشده است. (یکی از عوایدش معرفی یک خادم قرآن نوپدید شد که در دوره پیش همایش خادمان معرفی و تجلیل شد!)

نهاد دیگری که معاونت قرآن و عترت در سه سال اخیر آن را به تعطیلی کشاند شورای هماهنگی و گسترش امور قرآنی در استان‌هاست. قدمت این شوراها نیز به حدود سه دهه پیش برمی‌گشت. از 10 سال پیش با سازماندهی این شوراها در دولت دهم روند فعالیت آنها رو به سامان گذاشت. فعالان قرآنی جایگاهی رسمی برای طرح مطالبات خود در شهرستان و استان‌ها پیدا کرده بودند که نه به طور کامل اما حداقل‌هایی از آنها را تأمین می‌کرد. معاونت قرآن و عترت با تفسیر به رأی مصوبه شورای توسعه، برگی زرین بر محاسن خود در خدمت به قرآن افزود و اعلام کرد، مسائل قرآنی در حاشیه جلسات شورای فرهنگ عمومی مطرح می‌شود. با این تصمیم عملاً امور قرآنی به حاشیه رفت و اعتراضات متعدد فعالان قرآنی استان‌ها را به همراه داشت.

با این کارنامه حتماً هم باید خود را مورد ستایش قرار دهند! حق تعالی در قرآن عزیز فرموده است: «يَفرَحُونَ بِمَا أَتَوا وَّيُحِبُّونَ أَن يُحمَدُوا بِمَا لَم يَفعَلُوا» یا «هُم يَحسَبُونَ أَنَّهُم يُحسِنُونَ صنعاً». خودستایی و خود را برگزیده و ممتاز دانستن، مورد نکوهش قرآن است و حتی بعضی آن را حرام می‌دانند. قرآن در مقام مذمت اشخاصی که خود را می‌ستایند چنین می‌فرماید: «أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يُزَكُّونَ أَنْفُسَهُمْ بَلِ اللَّهُ يُزَكِّي مَنْ يَشَاءُ وَلَا يُظْلَمُونَ فَتِيلًا» آیا ندیدی کسانی را که خودستایی می‌کنند؟! (این خودستایی‌ها، بی‌ارزش است) بلکه خدا هرکس را بخواهد، ستایش می‌کند و کمترین ستمی به آنها نخواهد شد. در اخبار آمده که «تزکیه المرء نفسه قبیح» یعنی قبیح است که مرد خویشتن ستائی کند. در آیه دیگر می‌خوانیم: «هُوَ أَعلَمُ بِكُم إِذ أَنشَأَكُم مِنَ الأَرضِ وَإِذ أَنتُم أَجِنَّةٌ فِي بُطُونِ أُمَّهَاتِكُم فَلَا تُزَكُّوا أَنفُسَكُم هُوَ أَعلَمُ بِمَنِ اتَّقَىٰ» او نسبت به شما از همه آگاه‌تر است از آن هنگام که شما را از زمین آفرید و در آن موقع که به صورت جنین‌هایی در شکم مادرانتان بودید پس خودستایی نکنید، او پرهیزگاران را بهتر می‌شناسد. امام علی(ع) می‌فرمایند: «زشت‌ترین راستی، ستایش کردن مرد است بر نفس خود».

جامعه قرآنی تاکنون با حداکثر متانت با این ناملایمات و آسیب‌ها برخورد کرده و نتوانسته مثل جامعه ورزشی حقوق خود را استیفا کند. به همین دلیل هم هست که اکنون امور قرآنی در بین دستگاه‌ها و نهادها، مجلس شورای اسلامی و مدیران و مسئولان یک امر فرعی و در حاشیه تلقی شده و کج‌دار و مریز دنبال می‌شود؛ این در حالی است که ورزشی‌ها از سازمان تربیت بدنی به وزارت ورزش رسیده‌اند اما اداره امور قرآنی بین چندین دستگاه به صورت پراکنده و موازی برنامه‌ریزی، اجرا و نظارت می‌شود. لذا باید ارتقای این ساختارها در یک مجموعه منسجم در صدر مطالبات قرآنیان قرار گیرد.