ارتباط میان آموزه‌های مهدویت و زیارت اربعین

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسین کاظمی، مدیر حوزه علمیه شهرستان سربیشه، در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی، اظهار کرد: اگر زیارت اربعین را مرور کنیم، متوجه می‌شویم که در فرازهای پایانی این زیارت اشاره به حجت الهی و امام زمان(عج) با کلمه قائم و باطن شده است. در همان فرازهای پایانی متوجه می‌شویم، بعد از اینکه سلام به ابی عبدالله داده می‌شود در آخر به حضرت رو می‌کند و با این فراز آغاز می‌کند که صلوات و درود خدا بر شما و ارواح و اجساد شما و بر امامان شما که حاضر و غائب هستند و آنهایی از شما ائمه که ظاهر و آشکار بوده و آنهایی که در پنهان و خفا هستند.

وی ادامه داد: ارتباط بین اربعین و به تعبیری امام حسین(ع) و بحث مهدویت، در آموزه‌ها مطرح است، یک ویژگی مبحث یاران این امام است. در مورد احوالات یاران امام حسین (ع)، تعابیر مختلفی در مورد وفاداری و ایمان آنها نقل شده است. به عنوان مثال کتاب‌های مقتل، بیانگر ارتباط ایمانی قوی بین یاران امام حسین(ع) با ایشان هستند که خود امام تعابیر بسیار بلندی در مورد آنها دارد، به عنوان مثال یکی از کتاب‌ها لهوف سید بن طاووس است که واقعه عاشورا را مکتوب کرده و نقل می‌کند.

کاظمی خاطرنشان کرد: تعبیری وجود دارد و این است که حضرت امام حسین(ع) در شب عاشورا یارانشان را جمع کردند و فرمودند: «من یارانی صالح‌تر از شما سراغ ندارم، از تاریکی شب استفاده کنید و اگر کسی می‌خواهد برود، می‌تواند برود» که یکی از یاران ایشان، سعیدبن عبدالله حنفی است که به حضرت رو می‌کند و می‌گوید: «به خدا قسم هرگز این اتفاق نمی‌افتد که ما بخواهیم تو را رها کنیم، ما هرگز تو را رها نمی‌کنیم و تنها نمی‌گذاریم. من اگر بدانم که در راه تو کشته می‌شوم، زنده می‌شوم، بعد زنده زنده سوزانده می‌شوم و من را در راه تو بسوزانند و این کار حتی اگر هفتاد مرتبه اتفاق افتد باز هم تو را رها نمی‌کنم و از تو جدا نمی‌شوم تا اینکه قبل از تو از دنیا بروم و فدایی تو شوم.»

این کارشناس مذهبی تصریح کرد: همچنین زهیر بن قین قسم می‌خورد که به «خدا قسم، ای پسر رسول خدا، من دوست دارم که در راه تو کشته شوم و این کشته شدن طوری باشد که دوباره زنده شوم و دوباره کشته شوم و این اتفاق هزار بار تکرار شود، تا من در راه تو اینگونه کشته شوم و زنده شوم»، یعنی اگر من هزاران بار هم در راه تو فدا شوم باز هم از تو دست بر نمی‌دارم و تو را یاری می‌کنم و این مطلب گویای آن است که یاران امام حسین(ع) اینگونه ایمان قوی و دلدادگی به ایشان داشتند.

وی افزود: در احوالات یاران امام زمان (عج) نیز روایات بسیاری داریم، به عنوان مثال، امام صادق(ع) می‌فرماید: «آنها کسانی هستند که آنچنان ایمان قوی دارند که دلهایشان همانند پاره‌های آهن، فولادین است»، اینها هیچ شک و تردیدی در ذات الهی ندارند و ایمانشان، ایمانی قوی است و از سنگ‌ها و صخره‌ها هم اعتقاداتشان محکم‌تر و سخت‌تر است و یا در مورد احوالاتشان گفته‌اند که آرزومندند در راه خدا شهید شوند.

ایمان قوی برای یاری دین حق

مدیر حوزه‌علمیه شهرستان سربیشه بیان کرد: این نگاهی است که یاران، این‌گونه دارای ایمان قوی برای یاری دین حق و حجت الهی دارند. یکی از جلوه‌های این ویژگی که مصداق آن ایمان قوی‌شان است، در بحث نماز مطرح می‌شود، در واقعه عاشورا قرار بود مانند تاسوعا دشمن آماده شود تا جنگ را راه بیندازد و امام حسین(ع)، قمر منیر بنی‌هاشم را فرستادند که مهلت بگیرند که امشب مشغول مناجات باشند و قمر منیر بنی‌هاشم رفتند و شب عاشورا را مهلت گرفتند و امام حسین (ع) و یاران مشغول عبادت شدند. در واقع یکی از جلوه‌ها در شب عاشورا همین اقامه و عبادت نماز بود که هریک از یاران مشغول عبادت، نماز و دالدادگی نسبت به خدا شدند.

کاظمی خاطرنشان کرد: در ظهر عاشورا هم امام حسین (ع) با تعداد یاران اندکی که دارد در مقابل قریب به 30 هزار نفر جمعیتی که لشکر دشمن است، می‌ایستد و هریک از یاران، نقشی کلیدی در واقعه عاشورا، ایفا می‌کنند، حتی وقتی ظهر عاشورا می‌شود و حضرت دستور می‌دهند که جمع شوید تا نماز را اقامه کنیم. نماز ظهر عاشورا جلوه‌ای از دلدادگی امام حسین (ع) و یارانشان نسبت به نماز است.

وی ادامه داد: در مبحث نماز در آموزه‌های مهدویت در آیه 41 سوره حج، خداوند متعال می‌فرماید: «الَّذينَ إِن مَكَّنّاهُم فِي الأَرضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَآتَوُا الزَّكاةَ وَأَمَروا بِالمَعروفِ وَنَهَوا عَنِ المُنكَرِ ۗ وَلِلَّهِ عاقِبَةُ الأُمورِ؛ همان کسانی که هر گاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم، نماز را برپا می‌دارند و زکات می‌دهند و امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند و پایان همه کارها از آن خداست.»

این کارشناس مذهبی عنوان کرد: در واقع محتوای این آیه این است که کسانی هستند که اگر ما قدرت در زمین را به آنها بدهیم، نماز را برپا می‌کنند و علاوه بر آن که خود نمازخوان هستند، کاری انجام می‌دهند که برپایی نماز در جامعه گسترش یابد و «الف و لام» در الارض به لحاط ادبیات عرب گسترش را بیان می‌کند.

مدیر حوزه‌علمیه شهرستان سربیشه اظهار کرد: به اعتراف همه فرق و مذاهب اسلامی، هیچ‌یک از حاکمان جامعه اسلامی، حکومت در تمام زمین نداشته و لذا اعتراف دارند که مصداق این آیه هنوز محقق نشده است. در روایات مختلف آمده که مقصود از «الَّذينَ إِن مَكَّنّاهُم في الأَرضِ أَقامُوا الصَّلاةَ» یاران امام زمان (عج) هستند که زمانی که حکومت جهانی در اختیار حضرت قرار می‌گیرد، از جمله برنامه‌های یاران حضرت آن است که اقامه نماز در سراسر عالم داشته باشند.

کاظمی افزود: اگر ما بخواهیم در عصر فعلی یار امام زمان (عج) باشیم و دلدادگی خود را نسبت به امام زمان(عج) ابراز کنیم، یکی از شاخصه‌هایش آن است که ایمان‌مان به حضرت قوی باشد و قطعا ایمان قوی با انجام طاعات و ترک محرمات محقق می‌شود و هرچه انسان ایمانش قوی‌تر باشد، ارتباط و دلداگی‌اش نسبت به نماز و عبادتی که مقرر فرموده نیز بیشتر می‌شود.

فلسفه زیارت اربعین

وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو درخصوص فلسفه زیارت اربعین برای امام حسین(ع) اظهار کرد: نکاتی در تاریخ و روایات وجود دارد که در این رابطه می‌توان به آنها اشاره کرد. روایت معروفی از امام حسن عسکری(ع) نقل شده که ایشان پنج علامت را برای مومن بیان می‌کنند، یک‌مورد آن زیارت اربعین امام حسین(ع) است.

مدیر حوزه‌علمیه شهرستان سربیشه افزود: علت دوم براساس مستندات تاریخی که در منابع مختلف تاریخی آمده است. در کتاب مسارالشیعه شیخ مفید، وی عنوان کرده که در روز اربعین، اسرای کربلا و اهل‌بیت امام حسین(ع) از شام به مدینه مراجعت کرده‌اند.

کاظمی ادامه داد: مورد بعد، زیارت جابربن عبدالله انصاری است که از صحابه پیامبر اکرم(ص) بوده که از مدینه به سمت کربلا حرکت می‌کند تا مزار مطهر امام حسین(ع) را زیارت کند که این اتفاق در روز اربعین روی می‌دهد، در این روز جابر کنار مزار می‌آید و زیارت حضرت را انجام می‌دهد.

وی تصریح کرد: اما نکته‌ قابل توجه، این است که در مورد فلسفه زیارت اربعین عده‌ای از بزرگان مانند شیخ صدوق یا شیخ طوسی، می‌گویند علت و فلسفه زیارت اربعین این است که سرهای مطهر حضرت و یارانشان در چنین روزی به کربلا بازگردانده و همراه بدن‌های مطهرشان دفن شد.

مدیر حوزه‌علمیه شهرستان سربیشه عنوان کرد: مرحوم شیخ صدوق در کتابی نقل می‌کند که امام‌سجاد(ع) با اهل‌بیت همراه و با سرهای مطهر از دمشق خارج شده است و سرهای مقدس را در کربلا دفن کردند. ایشان تصریح نمی‌کند که این اتفاق در سال ۶۱ رخ داده است (سال شهادت امام حسین(ع)) اما از طرفی کسی نیست که غیر از سال ۶۱ تاریخ دیگری را نقل کند و لذا نتیجه گرفته می‌شود که این مسئله یعنی بازگرداندن سرهای مطهر و دفن آنها در روز اربعین سال ۶۱ اتفاق افتاده است.

کاظمی تصریح کرد: امثال شیخ صدوق در خصوص علت اینکه این روز سنت و جز برنامه‌های رسمی و مراسم ماندگار شد، عنوان می‌کنند، انجام تدفین سرهای مطهر امام حسین(ع) و سایر شهدا که در کربلا اتفاق افتاد، چون در روز اربعین بوده است، لذا زیارت اربعین امام حسین(ع) در این روز به یک سنت تبدیل شد.