آرمان‌های انقلاب چیزی جز ارزش‌های دینی نیست

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ همایش بین‌المللی «گام دوم انقلاب؛ الگوی نظام انقلابی تمدن‌ساز»، امروز، 16 بهمن‌ماه، با حضور علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی؛ محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام و جمعی دیگر از مسئولان و اندیشمندان در سالن همایش‌های بین‌المللی صداوسیما برگزار شد.

حجت‌الاسلام علی ذوعلم، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در این همایش بیان کرد: آنچه که باید روی آن تأکید کرد، ظرفیت گفتمانی بیانیه گام دوم انقلاب است. این بیانیه به عنوان یک متن، متنی پویا، تفسیرپذیر و قابل امتداد در عرصه‌های نظری و نظریه‌پردازی و راهبردنگاری است، اما تأکید بحث بنده در باب استخراج و استنباط مدل‌های مفهومی است.

بیان جدید از اندیشه انقلاب

وی تصریح کرد: هر تمدنی به یک اندیشه منسجم، عقلانی و باورپذیر در سطح جامعه نیاز دارد تا بتواند عوامل خود را بسیج و انگیزه‌ها را تجمیع کند و از این رهگذر بتواند روند تمدن‌سازی را تسهیل کند. بنابراین هر تمدنی باید به یک تفکر مبنایی متکی باشد و اندیشه‌ای که در بیانیه گام دوم مطرح شده، در حقیقت بیان جدیدی از اندیشه انقلاب اسلامی، مبتنی بر اسلام ناب محمدی است. لذا این متن، یک متن منسجم، جامع و منشور اندیشه‌ای برای مقاصدی است که انقلاب اسلامی در پیش دارد و ما را به زمینه‌سازی برای ظهور حضرت حجت(عج) آماده می‌کند.

ذوعلم در ادامه افزود: بحث مهمی که روی آن تأکید می‌کنم اینکه ظرفیت گفتمان‌سازی این بیانیه در عرصه‌های مختلف است و تمایل دارم که در مورد مدل‌های مفهومی تبیین‌هایی ارائه کنم. یک مدل مفهومی، در حقیقت مرکب از سه بخش اساسی است؛ اول کلیدواژه‌ها و مفاهیم بنیادینی است که این مدل در یک نگاه جامع و منسجم می‌خواهد ارائه کند. دوم جایگاه و وزن این مفاهیم است که باید خود را نشان دهد و تقدم و تأخرها و نسبتی که باهم برقرار می‌کنند، روشن شود و سوم نوع ارتباط این مفاهیم با یکدیگر است؛ یعنی اگر بتوانیم یک اندیشه را در یک مدل مفهومی ارائه کنیم، به گونه‌ای گویا توانسته‌ایم مجموعه‌ای از معارف را انتقال دهیم و بیش از هر چیزی آن انسجام مفاهیم را نشان دهیم.

استنباط مدل‌های مفهومی

وی تصریح کرد: بیانیه گام دوم، ظرفیتی بالا در استخراج مدل‌های مفهومی دارد و در زمینه تمدن‌سازی، تاریخ‌نگاری و تحلیل انقلاب‌ها و در زمینه تحلیل وضع موجودِ یک جامعه، فراتر از جامعه ما دارد و می‌توان گفت که در زمینه آسیب‌شناسی و در زمینه‌های مختلف، این مدل‌ها قابل استخراج و استنباط است. جایی که در بیانیه، به صراحت صورت‌بندی‌های جدیدی ارائه شده و یک خوانش متفاوتی نسبت به خوانش‌های قبلی ارائه شده است، این را استخراج مدل می‌گوییم. در حقیقت، از خود عبارت بیانیه می‌توان آن را استخراج کرد. عمیق‌تر از آن، استنباط مدل‌های مفهومی است و با اندیشه‌ای که در بیانیه گام دوم موجود است، می‌توان مدل‌های مفهومی را استنباط کرد.

ذوعلم در ادامه افزود: آنچه از بیانیه استخراج می‌شود، ارائه یک مدل مفهومی در مورد آرمان‌های انقلاب است؛ یعنی قبل از اینکه بیانیه در اختیار ما باشد و حکمت نابی که در آن وجود دارد منتقل شود، در زمینه مدل مفهومی آرمان‌های انقلاب، مدل‌های مختلفی را ارائه شده است و یکی از مدل‌ها همین شعار انقلاب اسلامی، یعنی استقلال، آزادی و نظام مردم‌سالار است. حتی برخی از بحث‌هایی که متفکران انقلاب در زمینه عدالت داشتند نیز ارائه شده است.

وی بیان کرد: در این بیانیه، هشت کلیدواژه داریم که یک بیان جامع از آرمان‌ها ارائه می‌کند که در قالب یک مدل قرار دارد. این هشت کلیدواژه عبارت از آزادی، اخلاق، معنویت، عدالت، عقلانیت، استقلال، عزت و برادری است. اگر به شعارهایی که در انقلاب فرانسه وجود داشت نگاه کنیم، آزادی، برادری و برابری را می‌بینیم، این سه در این هشت مورد هست، اما به این سه اکتفا نشده است. همچنین در انقلاب‌های مارکسیستی روی برابری و عدالت تأکید می‌شود، در این بیانیه نیز این موارد آمده است، اما فقط عدالت نیست، بلکه عدالتی مبتنی بر عقلانیت است و آزادی را نیز بر می‌تابد و با آن مخالفتی ندارد.

بن‌مایه‌های فکری اندیشه تمدن‌ساز

این عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: وقتی سخن از مدل مفهومی می‌کنیم، یعنی باید هر کدام از این هشت مورد، نسبتش را با بقیه مسائل روشن کند. اگر تا امروز سؤال می‌کردند که آزادی در نگاه انقلاب اسلامی چه نوع آزادی است و نمی‌توانستیم مطلبی را بیان کنیم، اما در این مدل مفهومی، به گونه‌ای منقح روشن شده است که آزادی مبتنی بر عقلانیت و عدالت است. همچنین این آزادی، اخلاق‌مدار است که با استقلال نیز در تعارض نیست. بنابراین، این مدل مفهومی آرمان‌های انقلاب که فراتر از انقلاب اسلامی است، یک مدل مفهومی است که آرمان تمدن اسلامی را در بُعد نرم‌افزاری این تمدن مطرح می‌کند که در کنار علم و فناوری که در عرصه‌های مادی و ... باید داشته باشیم، در بُعد سبک زندگی که بخش نرم تمدن اسلامی است، این تمدن بر این هشت آرمان استوار است.

ذوعلم در ادامه افزود: مهم این است که در بیانیه تصریح شده است که این آرمان‌های انقلاب همان ارزش‌های دینی ماست؛ یعنی اسلامیت انقلاب و تمدن در ریشه‌ها و بن‌مایه‌های فکری این اندیشه تمدن‌ساز وجود دارد و تعبیه شده است و چیزی اضافه بر اسلام نیست.

خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی

وی تصریح کرد: در مورد استنباط مدل مفهومی که در جای‌جای بیانیه وجود دارد نیز باید گفت که در این بیانیه به سه مقوله خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی در مرحله دوم انقلاب اشاره شده است. در جایی از این بیانیه به بحث فطرت‌بنیان بودن آرمان‌های انقلاب اشاره شده است و در جای دیگری در اندیشه‌های رهبری، بحث هویت تأکید شده است. چیزی که می‌توان با راهنمایی بیانیه به آن برسیم این است که سه‌گانه فطرت، هویت و تمدن به یک الگوی مفهومی ما را می‌رساند که برای دست‌یابی به تمدن اسلامی به این دو ضلع، یعنی فطرت و هویت نیاز داریم.