هنرمندان به مصداق «حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ» دچار نشوند

کمال‌الدین غراب، نویسنده و کارگردان تئاتر مشهد در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، با اشاره به آیه 148 سوره بقره «وَلِکُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّیهَا فَاسْتَبِقُواْ الْخَیْرَاتِ أَیْنَ مَا تَکُونُواْ یَأْتِ بِکُمُ اللّهُ جَمِیعًا إِنَّ اللّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ ...، هر کسی را قبله ایست که به آن روی می‌آورد پس در هر کار بر یکدیگر پیشی گیرید»، گفت: مطابق ترجمه‌های مجتهدی، رضایی و آیتی این آیه به نگاه وسیع و گسترده قرآن در خصوص مرزبندی‌های میان هنر ارزشی و ضدارزشی اشاره می‌کند که تنها موحد بودن و دوستدار حقیقت بودن اصل است.

وی اضافه کرد: در آموزه‌های قرآنی اشکال ظاهری مهم نیست، اینکه در شرق یا غرب نماز بخوانیم فرع ماجراست، نگاه قرآن بسیار باز و وسیع است زیرا اسلام سعه صدر فراوانی دارد، به انگ‌ها و القاب بهایی نمی‌دهد و اسامی در اسلام و سایر ادیان الهی اهمیتی ندارد.

غراب با بیان اینکه لازم نیست اثر هنری به ظاهر اسلامی تلقی شود، اظهار کرد: برای نمونه حتما نباید در اثر سیمایی از گنبد امام رضا(ع)، نماز خواندن بازیگر یا کتاب دعا نمایانگر باشد، اتفاقاً بسیار بهتر است این نمادها به صورت باطنی و درونی در اثر بروز پیدا کند.

مکتب؛ معیار سنجش اثر دینی با ضد دینی

وی وجدان بیدار انسان‌ها را در مواجهه با یک اثر و حسی که در برابر آن پیدا می‌کنند را اولین نشانه شکل‌گیری داوری تدریجی در مخاطبان خواند و گفت: اگر تماشاگر یک اثر هنری با دیدن یا شنیدن اثر، تکان بخورد و یکسری ارزش‌ها در او یادآور یا بیدار شود، او را بالاتر برده و به پایین نکشد و مخاطب آن اثر را با معیارهای آیین و مکتب خویش سنجیده و تأیید یا رد کند، به این ترتیب یک اثر دینی یا ضد دین تعریف می‌شود.

غراب در ادامه اظهار کرد: داوری مخاطب حرف نهایی را می‌زند، با این معیار دیگر فرقی نمی‌کند که کاری ساخته هنرمندی در مشهد یا در اروپا و آمریکا باشد، اگر درون‌مایه اثر با مخاطب ارتباط برقرار کند، هنری است و اگر مانند اکثر آثار هالیوودی جهت‌گیری ضدارزشی و مبتذل داشته باشد، مخاطب با داوری درونی‌اش که همان فطرت است داوری می‌کند و هدف آثار مزبور را برای انحراف خودش تشخیص داده و کنار می‌گذارد.

مسابقه برای کسب ارزش‌ها

غراب با ابراز اینکه باید به دنبال چهره حقیقی ارزش‌ها باشیم، گفت: اگر به دنبال ایثار، حقیقت، عدالت، راستگویی و ... باشیم مورد تأیید خداوند خواهیم بود، پس همه ما صرف‌نظر از کیش و آیین‌مان باید در دستیابی به این ارزش‌ها با یکدیگر مسابقه دهیم تا ببینیم کدامیک پایبندتریم زیرا مکتب ما فراتر از تعصبات ظاهری به انسان‌ها می‌نگرد.

وی همچنین رفتار و گفتار هنرمندان را ابزار انتقال ارزش‌های دینی و قرآن در جامعه معرفی کرد و افزود: هنرمندان پیوسته زیرنظر مردم هستند، پس باید مراقب اعمال و رفتار خودباشند و کاملا مردم دارانه زندگی کنند.

این نویسنده مشهدی ادامه داد: هنرمند متدین و معتقد به اصول اسلامی و انقلابی باید در زندگی شخصی خودش هم رسالتی را که در نقش‌آفرینی‌هایش نشان داده، ایفا کند و اگر وجهه خودش را حفظ نکند، مصداق آیه 69 سوره توبه «حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ ...، اعمالشان به هدر رفت ...» خواهد شد.

هویت انسانی و ارزش‌های والای دینی؛ حلقه مفقوده متون هنری

غراب با اظهار تأسف از برنامه‌های تلویزیون در پایین‌آوردن سطح ذائقه و سلیقه مردم عنوان کرد: تلویزیون با پخش حجم زیادی از فیلم و سریال‌های سرگرم‌کننده، ذوق و سلیقه مردم را دم‌دستی و سطحی کرده و این از مؤثرترین عوامل تنزل سلیقه عمومی به شمار می‌رود به گونه‌ای که در حال حاضر در جامعه ما چیزی به عنوان تئاتر فکری عمیق وجود ندارد.

وی با اعلام اینکه آثار تئاتری موجود یا سفارشی است یا سطحی و یا سرگرم‌کننده، ادامه داد: در متون هنری کنونی ما اثری از هویت انسانی و ارزش‌های والای دینی دیده نمی‌شود، در صورتی که هنرهای نمایشی بنیادش بر نوشتار، گفت‌وگو و سخن است و بنیاد سخن بر اندیشه و فقدان این امر معضل موجود در تئاتر و سینمای امروز محسوب می‌شود.

کارگردان پیشکسوت مشهدی ادامه داد: در این راستا باید اهالی فکر که همان روشنفکران جامعه اعم از اسلام‌شناسان، ادبا، عرفا، تاریخ‌نگاران و ... هستند، در نوشتن متون هنری کمک کنند ولی متأسفانه در جامعه ما نخبگان وارد عرصه نمایشنامه و فیلم‌نامه نویسی نشده‌اند و ادبیات نمایشی ما از این خلأ فکری رنج می‌برد.