هنری که به بشریت کمک نکند هنر نیست

امیر مقامی، عکاس، مستندساز و مجموعه‌دار تاریخ عکاسی و فیلم کاشان در گفت‌و‌گو با ایکنا از اصفهان، اظهار کرد: به نظرم هنری که نتواند به بشریت کمکی کند اصلاً هنر نیست. من از میان عکس‌هایم، آن‌هایی را بیشتر دوست دارم که اثرگذار است. مثلاً 20 سال پیش به زشت‌ترین حالت، ذبح عید قربان را انجام می‌دادند. من عکس گرفتم و در عکس، آیه 17 سوره غاشیه یعنی «أَفَلَا يَنْظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَتْ» را درج کردم و آن را به اداره‌های ناظر دادم. این عکس باعث منع ذبح کردن شتر به آن شکل شد.

پژوهشگر، مدیر و مدرس آموزشگاه سینمایی سیاه و سفید کاشان، گفت: عکاسی هنر زمان است و اگر این عامل حفظ نشود، دیگر یک صحنه ارزش عکاسانه ندارد. می‌توانم بگویم یک عکاس سرمایه دارد، اما ثروت ندارد. سرمایه‌اش هم این است که لحظه لحظه زمان را ثبت می‌کند. من به جنس فکر خودم احترام می‌گذارم و آن را با دوربین ماندگار می‌کنم.

مقامی درباره نخستین سال‌های فعالیتش بیان کرد: سال 57 بود که اولین عکسم را گرفتم. پنج سال بعد، پدرم یک دوربین خرید و من شروع به عکاسی کردم. البته همزمان با عکاسی، پژوهشگری را هم آغاز کردم. در سال 66 از طریق سینما جوان به صورت حرفه‌ای‌‎تر کار عکاسی را آموزش دیدم. پژوهش در زمینه تاریخ عکاسی کاشان به همراه مستندسازی آن و تولید نزدیک به 180 فیلم از جمله دیگر فعالیت‌هایم بود. همچنین در هنرهای آیینی، کار پژوهشی زیادی انجام دادم.

این استاد عکاسی درباره سبک‌ها و اینکه به کدام یک از آن‌ها علاقه بیش‌تری دارد؛ گفت: یک زمانی سرعت دنیا در هر رشته‌ای خیلی کم بود. اما 15 سالی هست که سرعت بالاتر رفته و نتیجه اینکه تولید علم و فرهنگ و فکر پیشرفت روزافزون پیدا کرده است. اساتید و اهل فن و دانش تفکیکاتی کرده‌اند و سبک‌ها را به وجود آوردند. من سبک‌ها را دوست دارم چون جنس آن به انسان کمک می‌کند که در مسیر گم نشود. به خصوص مستند اجتماعی را چون با مردم و جریان زندگی آنها سروکار دارد.

وی با اشاره به اینکه در هر دوره و هر هنری افرادی که می‌توانند اثرگذار باشند متفاوت‌اند؛ افزود: در دوره های مختلف از افرادی که در زمان خودشان، بهترین بودند مطالب خوبی فرا گرفتم. نسل‌های امروز، ایده‌ها و فکرهای قشنگی دارند، اما اینکه ما به آنها فکر بدهیم کار اشتباهی است. اکنون عکاسان جوانی هستند که ایده‌های خوبی دارند، اما تسلط به ابزار ندارند که من می‌توانم ایده‌هایشان را با تسلط به ابزار، اجرایی کنم.

مقامی با برشمردن خصوصیاتی چون صبوری و آستانه تحمل بالا، روابط عمومی عالی، کاظم بودن و احترام گذاشتن به مردم و پیشکسوتان به عنوان ویژگی‌های یک عکاس، درباره یکی از خاطرات خود در طول سال‌های کاری‌اش، ادامه داد: یک عکاس وقتی سنش بالاتر می‌رود، اعتبار نفوذش بین مردم بیشتر می‌شود. برای ساخت فیلم «ساز رباب» به زاهدان رفتم. مردم آنجا مرا نزد شیخ شان بردند و ایشان به نشانه قدردانی از اینکه من باعث پیشرفت هنر آنجا می‌شوم؛ با احترام در مقابل من از جا بلند شد. تمام مردم آن خطه به این فرد احترام می‌گذاشتند اما او به من که قرار بود به هنر آنجا کمک کنم احترام گذاشت.

مقامی درباره کارهایی که به منظور آموزش و پیشرفت حرفه خود در شهر کاشان انجام داده، بیان کرد: از سال 88 که مجوزم را از اداره ارشاد گرفتم، وقفه‌ای بین کلاس‌هایم نیفتاد و هر دو سه ماه یکبار، دوره جدیدی را با حداقل 10 نفر شروع کردم. ضمن انتقال فرهنگی در کارم، اول از بچه‌ها یاد می‌گرفتم که چه چیزی در ذهنشان است بعد آن را تجزیه تحلیل می‌کردم و به یک شکل قابل فهم تر و قابل اجراتر در دوره بعد به خودشان برمی‌گرداندم. همچنین در حال تربیت دانشجوها در دانشگاه هم هستم.

این مجموعه‌دار تاریخ عکاسی و فیلم کاشان افزود: از دیگر فعالیت‌هایم برگزاری «سالانه عکس» در سه سال متوالی بود. در این مراسم، هر سال بخشی از تاریخ عکاسی کاشان معرفی می‌شد. چنانچه می‌دانید این شهر در زمان‌های قدیم، شهر ثروتمند و شبه حکومتی بوده است. خانواده‌های کاشانی و از جمله آن‌ها «خانواده نایبی» به خاطر قدرتی که داشت، عکاس استخدام می‌کرد. این عکاسان باید می‌رفتند و آموزش می‌دیدند. اواخر زمان مظفرالدین شاه دیگر کاشان، عکاسی را یاد گرفته بود و آثاری که از این دوره برجای مانده از لحاظ مردم شناسی خیلی مهم هستند. البته حرکت خوبی که شروع کردیم به دلیل عدم حمایت مسئولان دوام نداشت و برای اینکه کسر خدمت نکنیم از ادامه کار منصرف شدیم و به کار پژوهشی‌مان مشغول شدیم.

وی ادامه داد: علاوه بر این، منطقه ما از اواخر دوره ناصرالدین شاه، سند عکاسی دارد که اکنون پیگیر گرفتن مجوز موزه از اداره میراث فرهنگی هستیم. اگر مسئولین فرهنگی کاشان ارزش گذاری کنند؛ یک مجموعه بسیار ارزشمند و منحصر به فرد در اولین شهر ایران در این زمینه پدید می‌آید. امیدواریم که مجبور نشویم دست از این کار بکشیم و یا برای راه‌اندازی آن از کاشان برویم. یعنی همان تراژدی‌ای که برای تابلوهای سهراب سپهری اتفاق افتاد.

این پژوهشگر بیان کرد: برنامه «سوگ و مویه» کار دیگرمان در مورد هنرهای آیینی و در بازه زمانی ماه محرم و رمضان بود که به مدت 12 سال، مردم کاشان تمام آداب و آیین خود را در 10 شب، طی یک مجلس خلاصه شده تعزیه می‌دیدند. اینکه مردم کاشان در محرم و رمضان چگونه از هنرهای خود برای عزاداری استفاده می‌کنند و ارائه تمام شعائر، آواها و نغمه‌های قدیمی از جمله قسمت‌های این برنامه بود.

مقامی به عنوان سخن پایانی گفت: باید در شهری چون کاشان، مسیر برای کسی که می‌خواهد فکری سازنده را اجرا کند و تولید محتوا داشته باشد، همیشه باز باشد. امیدوارم مسئولین با لحاظ کردن عامل مهم زمان، حمایت‌های کافی را انجام دهند و موانع را از سر راه بردارند تا شاهد پیشرفت چشمگیر در چنین حوزه‌هایی باشیم.