توجه به محرومان در کلام علوی

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، در بخشی از نامه 53 امام علی(ع) در نهج‌البلاغه در رابطه با توجه به محرومان آمده است: از خدا بترس، از خدا بترس! درباره پایین‌ترین اقشار جامعه؛ همان کسانی‎که راه چاره ندارند؛ از قبیل درماندگان و نیازمندان و فقرا و کسانی‎که مریضی مدت‌دار، زمین‌گیرشان کرده است؛ زیرا میان اینان کسانی هستند که روی سؤال و اظهار حاجت دارند و کسانی‎که عفت نفس‌شان مانع از سؤال است. و برای رضای خدا، آن‌چه را که از حق خود درباره ایشان به تو امر فرموده پاس بدار و قسمتی از بیت‌المال و محصولات زمین‌های تحت تکفل اسلام را در هر منطقه به آنها اختصاص بده؛ چراکه دورترین آنها همان حقی را دارد که نزدیک‌تر دارد و رعایت حق هر یک از ایشان از تو خواسته شده است.پس مبادا سرمستی ریاست تو را از رسیدگی به آنها بازدارد؛ زیرا تو در تضییع حقوق کم و ناچیز به بهانه تحکیم کارهای بزرگ و مهم معذور نیستی؛ پس توجه و التفات خود را از امور ایشان خارج نساز و از سر کبر روی از آنان برنگردان و امور کسانی از این‌ها را که به تو دسترسی ندارند جویا شو؛ کسانی‌که چشم‌ها آنها را خوار و مردان و اطرافیانت آنها را حقیر و کوچک می‎پندارند، پس از امینان خود یکی را که اهل تقوا و تواضع باشد، به این‌ها اختصاص بده که مکلف باشد.امورشان را به تو ابلاغ کند و با آنها به‌گونه‌ای رفتار کن که وقت ملاقات با خدا معذور باشی؛ زیرا این‌ها میان مردم از همه به انصاف نیازمندترند؛ پس در ادای حق هر یک از ایشان نزد خدا عذر و حجت داشته باش و به یتیمان خردسال و سالخوردگان توجه کن؛ کسانی‎که از روی ناتوانی چاره‌ای ندارند و خود را به گدایی نمی‎افکنند.
در آیه 41 سوره انفال خدای متعال در این رابطه فرموده است: «وَاعْلَمُواْ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَيْءٍ فَأَنَّ لِلّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ إِن كُنتُمْ آمَنتُمْ بِاللّهِ وَمَا أَنزَلْنَا عَلَى عَبْدِنَا يَوْمَ الْفُرْقَانِ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ وَاللّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ؛ و بدانيد كه هر چيزى را به غنيمت گرفتيد يک پنجم آن براى خدا و پيامبر و براى خويشاوندان [او] و يتيمان و بينوايان و در راه‌‏ماندگان است اگر به خدا و آنچه بر بنده خود در روز جدايى [حق از باطل] روزى كه آن دو گروه با هم روبه‌رو شدند نازل كرديم ايمان آورده‌‏ايد و خدا بر هر چيزى تواناست».
مردی از اصحاب رسول خدا(ص) سخت فقیر بود.زنش به او گفت: کاش نزد رسول خدا(ص) رفته، چیزی از ایشان می‎خواستی! او به مجلس پیامبر(ص) رفت.وقتی پیامبر(ص) او را دید، فرمود: هر کس از ما چیزی بخواهد می‎دهیم و هر کس ابراز بی‌نیازی کند، خدا او را بی‎نیاز می‎کند.مرد با خودش گفت: منظورشان من هستم.پس نزد زنش بازگشته، ماجرا را بازگو کرد.زن گفت: رسول خدا(ص) نیز انسان است، او را از حال خودت آگاه کن! پس دوباره به مجلس پیامبر(ص) بازگشت.رسول خدا(ص) چون او را دید، همان کلام را تکرار فرمود.آن مرد تا سه بار چنین کرد و هر بار پیامبر(ص) همان کلام را تکرار می‎فرمود.مرد بعد از بار سوم رفت کلنگی عاریه کرد و به کوه رفت و هیزم جمع کرد و آنها را فروخت و مقداری آرد تهیه کرد آن‌را به خانه برد و خوردند.فردا نیز به کوه رفت این بار هیزم بیشتری جمع کرد و فروخت و همین کار را تکرار کرد تا مالی را به دست آورد و یک بچه شتر و یک نوکر خرید.بعد از مدتی ثروتمند شد.آن‌گاه نزد پیامبر رفت و قصه را گفت.پیامبراکرم(ص) فرمود: من که به تو گفتم هرکس از ما چیزی بخواهد می‎دهیم و هرکس ایراز بی‎نیازی کند، خداوند او را بی‌نیاز می‎گرداند.
امام علی(ع) در این نامه خود در رابطه با رسیدگی به محرومان دوردست توصیه می‎کند که اولاً فردی را مامور رسیدگی به امور ایشان کن؛ این فرد باید سه خصوصیت داشته باشد: امین و مورد اعتماد تو باشد، خداترس باشد، متواضع و فروتن باشد.این شخص باید اوضاع زندگی و مشکلات آن‌ها را به اطلاع تو برساند.
دوماً این‌که مسئولیت عظیمی را که روز قیامت در پیشگاه پروردگار نسبت به ادای حقوق این گروه داری به‌خاطر داشته باش؛ زیرا اولاً آنها قشر محروم جامعه هستند و ثانیاً قدرت ندارند از خویشتن دفاع کنند و حتی بسیاری از آنها نه قاضی را می‌شناسند و نه دادگاه و محکمه قضاوت را و اگر زمامدار مراقب حقوق آنان نباشد به حقوقشان نخواهند رسید.
ایشان در تاکید دیگری می‌فرماید: مبادا گمان کنی که چون اکثریت را ادا کردی معذور هستی و دیگر نیازی به رسیدگی به تک‌تک افراد نیست؛ بلکه باید برای فردفرد این گروه در پیشگاه خدا عذر داشته باشی.
سوماً یتیمان خردسال و سالخوردگان جامعه را بیشتر از همه در نظر داشته باش؛ چون این گروه بین محرومان نیز محروم هستند و حتی توان سؤال برای رفع حاجاتشان را ندارند کمااینکه خدای متعال در آیه 273 سوره بقره در رابطه با محرومان فرموده است: «لِلْفُقَرَاء الَّذِينَ أُحصِرُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ لاَ يَسْتَطِيعُونَ ضَرْبًا فِي الأَرْضِ يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاء مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُم بِسِيمَاهُمْ لاَ يَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا وَمَا تُنفِقُواْ مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِيمٌ؛ (اين صدقات‏) براى آن (دسته از) نيازمندانى است كه در راه خدا فرومانده‏‌اند، و نمی‎توانند ‏توانند (براى تأمين هزينه زندگى‏) در زمين سفر كنند. از شدّت خويشتن‏دارى‏، فرد بی‌‏اطلاع‏، آنان را توانگر می‎‏پندارد. آنها را از سيمايشان می‌‏شناسى‏. با اصرار، (چيزى‏) از مردم نمی‌‏خواهند. و هر مالى (به آنان‏) انفاق كنيد، قطعاً خدا از آن آگاه است‏».